Nowa ścieżka dochodzenia pozasądowego odszkodowań za błędy medyczne

Analiza funkcjonowania wojewódzkich komisji wykazała nieefektywność obecnych rozwiązań. Dlatego dzięki nowelizacji ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, która weszła w życie 6 września 2023 r., wdrożono nowy model pozasądowego rekompensowania szkód doznanych przez pacjentów w wyniku zaistnienia zdarzeń medycznych w szpitalach.

Obecnie funkcjonujące pozasądowe dochodzenie roszczeń odszkodowawczych związane z leczeniem, oparte na działalności wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, wymagało gruntownej zmiany. Uznano, żealternatywą dla klasycznej odpowiedzialności cywilnej jest szczególna forma odszkodowania dla pacjentów za niepożądane zdarzenia medyczne, do których nie powinno dochodzić w wyniku właściwego leczenia – niezależnie od winy świadczeniodawcy, tak jak to działa w wielu państwach UE.

Ustawa zakłada, że system rekompensat za szkody bez orzekania o winie zapewni szybszą i sprawniejszą wypłatę świadczeń niż w postępowaniach przed komisjami wojewódzkimi lub w postępowaniach sądowych. W ramach tego rozwiązania wprowadzono dwuinstancyjny pozasądowy system rekompensaty szkód z tytułu zdarzeń medycznych obsługiwany przez Rzecznika Praw Pacjenta, w miejsce obecnych wojewódzkich komisji do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych, oraz powołanie Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych.

Nowe przepisy zakładają wprowadzenie rekompensat bez orzekania o winie, mającego na celu ustalenie, czy w sprawie objętej wnioskiem doszło do zdarzenia medycznego oraz wskazanie wysokości świadczenia należnego wnioskodawcy z tego tytułu. Wdrożenie systemu rekompensat za szkody bez orzekania o winie ma na celu ustalenie, czy w sprawie objętej wnioskiem doszło do zdarzenia medycznego, oraz wskazanie wysokości świadczenia należnego wnioskodawcy z tego tytułu.

Utworzenie Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych jest wzorowane na przepisach ustawy z 17 grudnia 2021 r. o zmianie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi oraz niektórych innych ustaw, tworzącej Fundusz Kompensacyjny Szczepień Ochronnych, którego dysponentem również jest Rzecznik Praw Pacjenta. W obu przypadkach celem utworzenia funduszu celowego jest wypłacanie świadczeń kompensacyjnych przyznawanych w drodze decyzji administracyjnej wydawanej przez Rzecznika Praw Pacjenta.

Ustawa wiąże prawo do otrzymania świadczenia kompensacyjnego ze środków Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych z zaistnieniem zdarzenia medycznego, do którego doszło w ramach świadczeń finansowanych ze środków publicznych. Środki funduszu będą pochodzić z odpisu przekazywanego przez Narodowy Fundusz Zdrowia.

Postępowanie w zakresie przyznania świadczenia kompensacyjnego będzie prowadzone w ramach trybu administracyjnego. Zgodnie z ustawą podmiotem wskazanym do rozstrzygania w sprawach rekompensaty z tytułu zdarzeń medycznych w I instancji oraz obsługi funduszu będzie Rzecznik Praw Pacjenta.

Ustawa przewiduje wskazanie pacjentów, a w razie śmierci pacjenta – krewnego pierwszego stopnia, niepozostającego w separacji małżonka, osoby pozostającej w stosunku przysposobienia oraz osoby pozostającej z pacjentem we wspólnym pożyciu, jako osób uprawnionych do złożenia wniosku o przyznanie świadczenia kompensacyjnego.

Wnioskodawca ma wybór, czy dochodzi roszczeń na drodze cywilnej, czy w trybie pozasądowym – wniesienie do sądu sprawy o odszkodowanie lub zadośćuczynienie wyklucza rozpatrzenie wniosku przez Rzecznika Praw Pacjenta. W terminie 30 dni od dnia, w którym rozstrzygnięcie o przyznaniu świadczenia kompensacyjnego stało się prawomocne, wnioskodawca może złożyć do rzecznika oświadczenie o przyjęciu tego świadczenia, co będzie równoznaczne ze zrzeczeniem się przez wnioskodawcę wszelkich roszczeń o odszkodowanie, rentę oraz zadośćuczynienie pieniężne mogących wynikać ze zdarzenia medycznego w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku.

Wniosek podlega opłacie w wysokości 300 zł uiszczanej na rachunek bankowy Funduszu Kompensacyjnego Zdarzeń Medycznych, z której Rzecznik będzie mógł zwolnić wnioskodawcę ze względu na jego trudną sytuację materialną.

Ustawa określa zakres możliwej wysokości świadczenia kompensacyjnego z tytułu poszczególnych kategorii zdarzeń medycznych, ustalanej w drodze rozporządzenia przez ministra zdrowia, po zasięgnięciu opinii Rzecznika Praw Pacjenta, przy założeniu, że wysokość świadczenia kompensacyjnego z tytułu jednego zdarzenia medycznego w odniesieniu do jednego wnioskodawcy będzie wynosić w przypadku:

1) zakażenia biologicznym czynnikiem chorobotwórczym – od 2.000 zł do 200.000 zł;

2) uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia – od 2.000 zł do 200.000 zł;

3) śmierci pacjenta – od 20.000 zł do 100.000 zł.

Łączne wydatki funduszu oszacowano na:

• 940.000 zł w 2023 roku;
• 1.840.000 zł w 2024 roku;
• 2.362.000 zł w 2025 roku i w latach kolejnych.

W uzasadnieniu do projektu podkreślono, że nowy fundusz (odszkodowania za zdarzenia medyczne) wzorowano na już działającym funduszu, który wypłaca odszkodowania za niepożądane skutki szczepień ochronnych (w tym COVID-19), którego dysponentem także jest Rzecznik Praw Pacjenta.