Pomoc medyczna dla Ukraińców – odpowiedzi na najczęstsze pytania

Ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa weszła w życie 12 marca br. (z mocą obowiązywania od 24 lutego 2022 r.).

Specustawa przyznaje uchodźcom z Ukrainy – na tych samych zasadach, co osobom ubezpieczonym – prawo do:

• świadczeń zdrowotnych;
• refundacji leków;
• zaopatrzenia w wyroby medyczne.

Osoba uprawniona do świadczeń z mocy specustawy może zatem korzystać z opieki POZ na zasadach osoby spoza listy aktywnej danego świadczeniodawcy.

Uprawniony obywatel Ukrainy może jednorazowo – bez konieczności wypełniania deklaracji POZ – skorzystać z wizyty w dowolnej placówce podstawowej opieki zdrowotnej na terenie Polski. Zresztą uprawnienie do takiej jednorazowej wizyty w POZ, bez składania deklaracji, ma każdy z nas. Na przykład w czasie urlopu, kiedy przebywamy poza miejscem naszego zamieszkania.

Obywatele Ukrainy mogą też uzyskać poradę medyczną, korzystając z Teleplatformy Pierwszego Kontaktu 800-137-200, która działa poza godzinami pracy podstawowej opieki zdrowotnej od poniedziałku do piątku od 18.00 do 8.00 oraz w soboty i niedziele, a także inne dni ustawowo wolne od pracy. Porada jest dostępna w języku ukraińskim i języku migowym.

Pomoc medyczną dla osób, które przybyły z Ukrainy po rozpoczęciu działań wojennych, oferują też wybrane placówki medyczne Lux Med. Lux Med uruchomił specjalną infolinię (w języku polskim, angielskim i ukraińskim), przez którą można umówić się na:

• usługi ambulatoryjne,
• konsultacje psychologa i psychiatry,
• badania laboratoryjne i diagnostyczne,
• leczenie szpitalne.

Regulacje prawne nie nakładają na podmioty wykonujące działalność leczniczą dodatkowych obowiązków związanych z zapewnieniem komunikacji z pacjentami obcojęzycznymi. Placówka medyczna nie ma więc obowiązku zapewnienia tłumacza określonego języka.

Niemniej w miarę możliwości finansowych i organizacyjnych oraz przy uwzględnieniu dostępności tłumaczy może podjąć działania w celu zapewnienia pacjentowi możliwości otrzymania informacji również w znanym mu języku. Takie wsparcie oferują nieraz przygraniczne placówki medyczne. Także w dużych miastach, np. w Warszawie, powstają podmioty lecznicze nastawione na udzielanie świadczeń obcokrajowcom w ich językach narodowych.

Regulacje prawne nie nakładają na podmioty wykonujące działalność leczniczą dodatkowych obowiązków związanych z zapewnieniem komunikacji z pacjentami obcojęzycznymi. Placówka medyczna nie ma więc obowiązku zapewnienia tłumacza określonego języka. Niemniej w miarę możliwości finansowych i organizacyjnych oraz przy uwzględnieniu dostępności tłumaczy może podjąć działania w celu zapewnienia pacjentowi możliwości otrzymania informacji również w znanym mu języku. Takie wsparcie oferują nieraz przygraniczne placówki medyczne. Także w dużych miastach, np. w Warszawie, powstają podmioty lecznicze nastawione na udzielanie świadczeń obcokrajowcom w ich językach narodowych.

Zgodnie z art. 34 ust. 1 ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty „lekarz może wykonać zabieg operacyjny albo zastosować metodę leczenia lub diagnostyki stwarzającą podwyższone ryzyko dla pacjenta, po uzyskaniu jego pisemnej zgody”.

W sytuacji pacjenta obcokrajowca sprawa uzyskania świadomej zgody na leczenie nabiera istotnego charakteru formalistycznego. Należy bowiem pamiętać, że wskazany dokument jest niewątpliwym dowodem na to, że:

1) pacjent w chwili wyrażenia oświadczenia woli był świadomy,

2) zgodę na leczenie/udzielenie świadczenia opieki zdrowotnej wyraził dobrowolnie,

3) odbył rozmowę poprzedzającą leczenie/udzielenie świadczenia z konkretnym lekarzem – wskazanym z imienia i nazwiska,

4) poinformowano go o rodzaju leczenia/udzielonego świadczenia,

5) pouczono go o braku zapewnienia powodzenia w leczeniu,

6) pouczono go o możliwych do powstania negatywnych następstwach leczenia/udzielonego świadczenia itd. Jest to niezwykle ważne w kontekście możliwości pociągnięcia personelu medycznego do odpowiedzialności prawnej.

W wielu sytuacjach problem komunikacji z obcojęzycznymi pacjentami rozwiązuje wynikająca m.in. ze standardów kształcenia znajomość języków obcych (zwłaszcza języka angielskiego) przez osoby wykonujące zawód medyczny.

Dodatkowo Naczelna Izba Lekarska, chcąc pomóc lekarzom w postępowaniu z obcojęzycznymi pacjentami, przygotowała słowniki i karty wywiadu lekarskiego w kilku popularnych językach (m.in. rosyjskim i ukraińskim). Mogą one stanowić wsparcie podczas komunikacji z zagranicznym pacjentem.

W sytuacji, w której nikt z personelu nie jest w stanie nawiązać z pacjentem komunikacji, można polecić mu kontakt z działającym w ramach transgranicznej opieki zdrowotnej Krajowym Punktem Kontaktowym, którego funkcję pełni Centrala Narodowego Funduszu Zdrowia. Zgodnie z ustawą o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, centrala oraz oddziały wojewódzkie NFZ udzielają pacjentom z innych państw członkowskich Unii Europejskiej podstawowych informacji na temat opieki medycznej w Polsce.

Warto też, by informacja o językach, w jakich może nastąpić obsługa pacjenta, była dostępna na stronie internetowej placówki. Pozwoli to zainteresowanym od razu trafić do właściwego podmiotu leczniczego.

Większość osób uciekających z Ukrainy nie zna naszego języka. Jeżeli lekarz przyjmuje pacjenta, którego języka nie rozumie, wówczas ewentualne konsekwencje medyczne tego faktu będą spoczywać właśnie na osobie udzielającej świadczenia medycznego.

Oczywiście w sytuacjach nagłych związanych z powinnością ze względów medycznych jak najszybszego podjęcia się określonych działań rekomendowane jest porozumienie się z tłumaczem przysięgłym na odległość za pomocą różnego rodzaju form komunikowania się – na przykład przez Skype, Teams lub skorzystanie z pomocy członka personelu posługującego się danym językiem (lub innej osoby nim władającej) i następnie skierowaniem wniosku do sądu opiekuńczego w celu wydania postanowienia stwierdzającego legalność udzielonego w taki sposób świadczenia.

Poważne problemy związane są również z różnymi nazwami leków stosowanych w Ukrainie oraz w Polsce. Dlatego na stronie Ministerstwa Zdrowia zamieszczono wykaz najczęściej stosowanych leków w Ukrainie w zestawieniu z ich polskimi odpowiednikami.

Podsumowując:z pacjentem obcokrajowcem możemy się komunikować w języku obcym, i co za tym idzie – może on podpisać niektóre dokumenty, np. zgodę na zabieg, w dowolnym języku obcym. Warunek jest przy tym jeden. Musi to być język, który dana osoba rozumie, a tym samym świadomie wyraża zgodę na leczenie.

W czasie epidemii koronawirusa każda osoba, niezależnie od obywatelstwa, która uzyskała kwalifikacje lekarza lub lekarza dentysty poza terytorium państw członkowskich Unii Europejskiej, mogła uzyskać warunkowe prawo wykonywania zawodu lekarza/lekarza dentysty na terytorium Polski, a zawód mogła wykonywać w podmiocie leczniczym przeznaczonym do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19.

Od 1 kwietnia 2022 r. zniesiono jednak wyodrębnianie podmiotów leczniczych przeznaczonych do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19, w związku z czym wstrzymano również wydawanie warunkowego prawa wykonywania zawodu na dotychczasowych zasadach.

Ministerstwo Zdrowia poinformowano, że na starych zasadach rozpatrywane będą wyłącznie wnioski złożone do 31 marca 2022 r. Osoby, które otrzymają lub otrzymały zgodę na wykonywanie zawodu na podstawie art. 7 ust. 9 i 10 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty oraz warunkowe prawo wykonywania zawodu, mogą teraz:

• wystąpić do ministra zdrowia z wnioskiem o zgodę na wykonywanie zawodu poza podmiotem leczniczym przeznaczonym do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 (we wniosku należy wskazać podmiot, w którym dany lekarz lub lekarz dentysta będzie wykonywał zawód),
• udzielać świadczeń zdrowotnych w podmiotach leczniczych pomagających uchodźcom wojennym z Ukrainy (wykonywanie zawodu w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń ofiarom konfliktu zbrojnego na Ukrainie nie wymaga zgody ministra zdrowia, należy jednak zgłosić ministrowi w terminie 7 dni od rozpoczęcia pracy, w jakim podmiocie leczniczym i na jaki okres lekarz lub lekarz dentysta zostali zatrudnieni),
• wykonywać zawód w dowolnym podmiocie leczniczym (wykonywanie zawodu poza podmiotem leczniczym przeznaczonym do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 nie wymaga zgody ministra zdrowia, należy jednak zgłosić ministrowi w terminie 7 dni od rozpoczęcia pracy, w jakim podmiocie leczniczym i na jaki okres lekarz lub lekarz dentysta zostali zatrudnieni) – na mocy ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa możliwość ta dotyczy wyłącznie osób mających obywatelstwo ukraińskie.

Na mocy specustawy prawo do świadczeń zdrowotnych w Polsce jak dla osób ubezpieczonych obejmuje:

• obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską (ten przepis budzi kontrowersje i ma być poszerzony o obywateli Ukrainy, którzy przed wojną uciekli, między innymi, przez Rumunię lub Słowację),
• niemających obywatelstwa ukraińskiego małżonków obywateli Ukrainy, którzy bezpośrednio przekroczyli granicę polsko-ukraińską,
• obywateli Ukrainy z Kartą Polaka (nie musieli przekroczyć bezpośrednio granicy Polski z Ukrainą),
• członków najbliższej rodziny obywateli Ukrainy z Kartą Polaka, którzy wjechali do Polski od 24 lutego 2022 r.

Fundusz przekazał, że również osobom, których nie obejmuje specustawa, a które znalazły się w Polsce w wyniku wojny w Ukrainie – czyli obywatelom Ukrainy zamieszkałym w Ukrainie przed 24 lutego 2022 r. i członkom ich rodzin, obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom, którzy przed 24 lutego 2022 r. korzystali w Ukrainie z ochrony międzynarodowej (uchodźcy) i członkowie ich rodzin, jak również obywatelom państw trzecich i bezpaństwowcom, którzy przebywali w Ukrainie przed 24 lutego 2022 r. na podstawie zezwolenia na pobyt stały, i nie mogą bezpiecznie wrócić do swojego państwa – przysługuje opieka medyczna.

Uprawnienia do świadczeń medycznych na mocy specustawy nie przysługują osobom, które przed 24 lutego 2022 r. przebywały legalnie w Polsce na podstawie zezwoleń pobytowych lub miały status uchodźcy, lub złożyły wniosek o uzyskanie takiego statusu.

Zasada nie dotyczy określonych w ustawie wyłączeń, m.in. leczenia uzdrowiskowego i zwrotu środków za leczenie za granicą na podstawie tzw. dyrektywy transgranicznej.

Zasady udzielania świadczeń medycznych dla obywateli Ukrainy oraz ich rozliczania są identyczne z polskimi pacjentami. Oznacza to, że każdy pacjent bez względu na narodowość jest traktowany na tych samych zasadach, a na kolejność udzielania świadczeń mają wpływ wyłącznie względy medyczne.

Przed wejściem w życie specustawy ukraińskiej w celu skorzystania z opieki medycznej obywatelom Ukrainy potrzebny był jeden z dokumentów, który potwierdzał tożsamość i ich członków rodziny, m.in.: paszport obywatela Ukrainy ze stemplem Straży Granicznej RP, zaświadczenia wydane przez Straż Graniczną RP, dowód osobisty, prawo jazdy czy np. Karta Polaka, akty urodzenia dzieci itp.

Po wejściu w życie specustawy, czyli od 12 marca 2022 r., uchodźcy podlegający pod nowe prawo, korzystając ze świadczeń medycznych, mogą dodatkowo posługiwać się:

• specjalnym numerem PESEL nadawanym obywatelom Ukrainy,
• e-dokumentem (osoby pełnoletnie, które zarejestrują się w gminie i zostanie nadany im numer PESEL oraz założą profil zaufany, mogą aktywować e-dokument poświadczający status osoby uprawnionej),
• wydrukiem potwierdzenia utworzenia profilu zaufanego osoby uprawnionej (zawiera on imię i nazwisko oraz numer PESEL).

Wszystkie te świadczenia są udzielane uprawnionym bezpłatnie. Finansuje je budżet państwa za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia.

Świadczenia opieki zdrowotnej są udzielane przez świadczeniodawców na postawie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej oraz przez apteki na podstawie umów na realizację recept zawartych z Narodowym Funduszem Zdrowia, a produkty lecznicze są podawane przez podmioty realizujące programy polityki zdrowotnej ministra zdrowia.

Koszty świadczeń opieki zdrowotnej są rozliczane ze świadczeniodawcami oraz aptekami przez fundusz, a finansowane z dotacji celowej z budżetu państwa udzielanej z części, której dysponentem jest minister zdrowia.

Świadczenia udzielone osobom uprawnionym na podstawie spec­ustawy, w tym udzielone od 24 lutego do 11 marca 2022 r., należy sprawozdać zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia z 8 września 2015 r. w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, z zastosowaniem komunikatów sprawozdawczych NFZ, najwcześniej łącznie z rozliczeniem świadczeń z marca 2022 roku. Świadczenia udzielone osobom uprawnionym należy sprawozdać przez komunikaty sprawozdawcze NFZ (konkretnie komunikat SWIAD).

Gdy uchodźca nie ma paszportu ani numeru PESEL, może wylegitymować się zaświadczeniem wydanym przez Straż Graniczną przy przekroczeniu granicy ukraińsko-polskiej. Osoby, które nie mają stempli ani dokumentów, powinny zgłosić się do najbliższej placówki Straży Granicznej, aby uzyskać zaświadczenie o przekroczeniu granicy. Dotyczy to także dzieci.

Oczywiście w nagłych przypadkach, w tym zagrożenia życia lub zdrowia, pacjenci przyjmowani są w trybie specjalnym, bez konieczności posiadania przy sobie odpowiednich dokumentów, podobnie jak to będzie wobec obywateli polskich. Weryfikacja następuje dopiero po udzieleniu pomocy.

Uchodźcom przysługują także świadczenia w zakresie zapobiegania i leczenia chorób zakaźnych, czyli szczepienia przeciwko COVID-19, testy w kierunku koronawirusa (antygenowe i PCR) oraz leczenie związane z COVID-19.

Z kolei dzieciom uchodźców przysługują szczepienia ochronne w ramach kalendarza szczepień ochronnych (Program Szczepień Ochronnych – PSO na 2022 rok).

Wszystkie te świadczenia są udzielane uprawnionym bezpłatnie. Finansuje je budżet państwa za pośrednictwem Narodowego Funduszu Zdrowia.

Od 25 lutego Ministerstwo Zdrowia umożliwiło szczepienie na COVID-19 obywatelom Ukrainy w ramach Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19. Jest tylko jeden warunek. Warunkiem tym jest posiadanie dokumentu potwierdzającego tożsamość: dowodu osobistego, paszportu albo tymczasowego zaświadczenia tożsamości cudzoziemca (TZTC).

Ważne, aby na każdym etapie procesu realizacji szczepienia posługiwać się dokładnie tym samym dokumentem tożsamości, który posłużył do wystawienia e-skierowania na szczepienie.

Osoby, które przekraczają polsko-ukraińską granicę, nie muszą przedstawiać na granicy negatywnego wyniku testu na COVID-19. Są też zwolnione z obowiązku odbycia kwarantanny.

Stan zaszczepienia dzieci w Ukrainie jest zróżnicowany w zależności od grupy wiekowej i regionu kraju, waha się od około 60% do 99%. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w ramach Programu Szczepień Ochronnych (PSO) w Ukrainie, w tym w odniesieniu do poliomyelitis, odry, błonicy, tężca i krztuśca jest niższy niż w Polsce.

Zgodnie z danymi WHO w 2020 roku w Ukrainie stan zaszczepienia przeciw odrze wynosił 81,9%, przeciw poliomyelitis – 84,2%, przeciw krztuścowi – 81,3%, a przeciw wzwB – 80,9%.

Należy brać również pod uwagę zróżnicowaną realizację szczepień ochronnych między dużymi a mniejszymi miastami i na wsi. W Ukrainie 1 lutego 2022 r. rozpoczęto krajową kampanię szczepień, którą przerwała agresja Rosji.

W Ukrainie szczepienia są realizowane według Programu Szczepień Ochronnych (PSO). Obowiązkowe są szczepienia dzieci przeciwko: wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, gruźlicy, polio, błonicy, krztuścowi, tężcowi, odrze, śwince, różyczce i zakażeniom Haemophilus influenzae typu B (Hib).

Zgodnie z zaleceniami Ministerstwa Zdrowia szczepienia ochronne u dzieci, które przekroczyły granicę Polski z Ukrainą w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa, powinny być wykonywane w podmiotach wykonujących działalność leczniczą w zakresie podstawowej opieki zdrowotnej i odbywać się według sześciu zasad:

1. Osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przez okres krótszy niż trzy miesiące mogą dobrowolnie poddać się szczepieniom ochronnym określonym w Programie Szczepień Ochronnych jako obowiązkowe dla obywateli RP, z wykorzystaniem szczepionek udostępnianych przez stacje sanitarno-epidemiologiczne na dotychczasowych zasadach.

2. Dla dzieci urodzonych na terenie RP obowiązkowe są szczepienia noworodkowe przeciw gruźlicy oraz wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, jak i dalsze szczepienia przewidziane w Programie Szczepień Ochronnych.

3. Szczepienia poekspozycyjne, czyli wykonywane po narażeniu na czynnik zakaźny (tężec, wścieklizna), np. po bezpośrednim kontakcie ze zwierzęciem lub osobą, która zaraża, powinny być wykonane niezwłocznie zgodnie z decyzją lekarza.

4. Szczepienia mają być dokumentowane w karcie uodpornienia lub w e-Karcie Szczepień, Książeczce Szczepień oraz dokumentacji medycznej.

5. O rozpoczęciu, kontynuacji lub uzupełnieniu realizacji szczepień ochronnych z PSO na 2022 r., w tym także o terminach szczepień, decyduje każdorazowo lekarz POZ sprawujący opiekę nad dzieckiem, zgodnie z opracowanym indywidualnym kalendarzem szczepień.

6. Osoby poniżej 19. roku życia przebywające na terytorium RP powyżej trzech miesięcy są objęte obowiązkiem wykonania szczepień ochronnych zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych.

Za priorytetowe działania resort zdrowia przyjął szczepienia przeciw:

• odrze szczepionką MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce) w grupie najmłodszych dzieci w drugim roku życia,
• błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis zgodnie z wiekiem,
• wirusowemu zapaleniu wątroby typu B zgodnie z wiekiem.

Osoby pozostające na terenie naszego kraju ponad okres trzech miesięcy od dnia przekroczenia granicy mają obowiązek wykonania szczepień ochronnych lub posiadania potwierdzenia zaszczepienia zgodnie z obowiązującym PSO na 2022 rok.

W sytuacji braku dokumentacji medycznej szczepień należy traktować dziecko jako nieszczepione i zalecić wykonanie określonych szczepień.

W przypadku dzieci hospitalizowanych o nieznanym statusie szczepienia należy ocenić stan uodpornienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby badaniem oceny poziomu przeciwciała anty-HBs.

Nie zaleca się rutynowego wykonywania badań serologicznych w celu ustalenia statusu uodpornienia.

Prowadzenie dokumentacji szczepień dziecka zgodnie z obowiązującymi zaleceniami, w tym dokumentowanie szczepień ochronnych w formie elektronicznej w e-Karcie Szczepień.

Informacje dotyczące wyceny świadczenia oraz o sposobie rozliczenia za wykonane świadczenia będą przekazane za pośrednictwem NFZ.

Ministerstwo Zdrowia wprowadziło także możliwość bezpłatnego szczepienia cudzoziemców narodowości ukraińskiej w ramach Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19.

Lekarz ma prawo i powinien wystawić skierowanie na szczepienie za pośrednictwem aplikacji gabinet.gov.pl. Wystawiając skierowanie, w polu „dane pacjenta”, powinien wybrać „Inny identyfikator” (zamiast „Numer PESEL”) i wprowadzić numer dokumentu, jakim posługuje się uprawniony cudzoziemiec – czytamy w komunikacie resortu zdrowia.

Dla osób powyżej 18. roku życia resort zdrowia rekomenduje podanie jednodawkowej szczepionki Vaccine Janssen J&J, ale możliwe jest także zastosowanie innych preparatów dostępnych w ramach Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19. Dzieci i młodzież poniżej 18. roku życia mają dostawać szczepionkę mRNA.

W przypadku gdy szczepienie w Polsce ma być kontynuacją rozpoczętego schematu szczepienia, należy je przeprowadzić na zasadach komunikowanych przez Ministerstwo Zdrowia punktom szczepień i obowiązujących obecnie w realizowanym Narodowym Programie Szczepień.

Każdy obywatel Ukrainy ze statusem uchodźcy ma prawo do skorzystania w Polsce ze świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych. Dotyczy to także zniżek na leki przepisane na recepcie.

Możliwe jest wystawienie recepty refundowanej dla osoby z Ukrainy, która legalnie przekroczyła granicę Polski od 24 lutego 2022 r.

Konieczne jest jednak spełnienie następujących warunków technicznych w dokumencie recepty:

• użycie jednego z identyfikatorów potwierdzających tożsamość lub nadanego tej osobie PESEL;
• zastosowanie uprawnienia dodatkowego „IN” (W przypadku obywatela Ukrainy z nadanym już numerem PESEL również należy zastosować uprawnienie dodatkowe „IN”, ponieważ ta osoba nie będzie miała statusu ubezpieczonego w systemie eWUŚ);
• brak wskazania identyfikatora płatnika usługobiorcy (analogicznie do osób z numerem PESEL);
• brak użycia szablonu wskazującego na dokument potwierdzający prawo do świadczeń (2.16.840.1.113883.3.4424.13.10.4.59 – tego, którego używa się przekazania numeru karty EKUZ dla obcokrajowców);
• zastosowanie tych warunków skutkuje brakiem błędu reguły REG.WER.2671, która kontroluje wskazanie dokumentu poświadczającego prawo do świadczeń.

Jeśli chodzi o identyfikatory dokumentów potwierdzających tożsamość obywateli Ukrainy, rozszerzono listę rodzajów identyfikatorów dokumentów.

Nowa lista rodzajów identyfikatorów dokumentów potwierdzających tożsamość zawiera:

• 2.16.840.1.113883.4.330.804 – Identyfikator paszportu Ukrainy;
• 2.16.840.1.113883.3.4424.1.2.804 – Identyfikator numeru dowodu osobistego w Ukrainie;
• 2.16.840.1.113883.3.4424.1.3.804 – Identyfikator prawa jazdy w Ukrainie;
• 2.16.840.1.113883.3.4424.1.8.616 – Numer Tymczasowego Zaświadczenia Tożsamości Cudzoziemca w Polsce (TZTC).

Na receptach dla obywateli Ukrainy powinny zatem znaleźć się:

1. Dane dotyczące pacjenta:

• imię albo imiona i nazwisko, a w przypadku osób o nieustalonej tożsamości – „NN”,
• adres, w tym adres np. urzędu gminy, gminnego ośrodka pomocy społecznej/centrum usług społecznych, a w przypadku osób o nieustalonym miejscu zamieszkania – „NMZ”,
• identyfikator usługobiorcy – tutaj zazwyczaj wpisuje się PESEL, a w przypadku jego braku – serię i numer paszportu albo innego dokumentu stwierdzającego tożsamość,
• datę urodzenia pacjenta, w przypadku gdy nie można jej ustalić na podstawie innych danych zamieszczonych na recepcie.

2. Dane dotyczące podmiotu, w którym wystawiono receptę.

3. Dane dotyczące osoby wystawiającej receptę albo odpis recepty.

4. Dane dotyczące przepisanego produktu leczniczego, środka spożywczego specjalnego przeznaczenia żywieniowego lub wyrobu medycznego.

5. Dane dotyczące daty realizacji recepty.

6. Unikalny numer identyfikujący receptę.

Możliwe jest także wystawienie recepty refundowanej dla dziecka niemającego dokumentu potwierdzającego jego tożsamość, w przypadku gdy możliwe jest wskazanie opiekuna, który spełnia wymienione warunki dotyczące rodzajów dokumentów potwierdzających tożsamość. W takiej sytuacji identyfikatorem dziecka może być tylko identyfikator techniczny w gałęzi wystawcy (root: 2.16.840.1.113883.3.4424.2.7.{id_wystawcy}.17.1).

W zakresie danych pacjenta (dziecka) zaleca się – jeśli tylko to możliwe – podanie danych: imię nazwisko, data urodzenia, płeć, dane adresowe oraz kontaktowe. Natomiast w danych opiekuna należy użyć jednego z wymienionych identyfikatorów dokumentów tożsamości Ukrainy lub numer PESEL i analogicznie zastosować zasady dotyczące uprawnienia dodatkowego „IN” oraz niestosowania szablonu 2.16.840.1.113883.3.4424.13.10.4.59.

Dla dokumentu realizacji recepty stosuje się te same zasady jak dla recepty.

Niezależnie od tego w aptece możliwe jest zrealizowanie pełnopłatnie recepty wystawionej w Ukrainie. Zgodnie bowiem z przepisami apteki w Polsce mają obowiązek realizacji recept wystawionych poza granicami Unii Europejskiej, ale pod pewnymi warunkami.

Rozporządzenie ministra zdrowia z 23 grudnia 2021 r. opisuje zakres danych, które powinny znaleźć się na recepcie wystawionej w innym państwie niż wchodzące w skład Unii Europejskiej.

Muszą to być:

• imię lub imiona pacjenta,
• adres pacjenta,
• międzynarodowa (powszechnie stosowana) nazwa lub nazwa handlowa,
• postać leku,
• moc leku,
• ilość leku,
• data wystawienia recepty,
• dane osoby wystawiającej receptę w formie pieczęci lub nadruku i jej własnoręczny podpis.

W przypadku danych osoby wystawiającej receptę powinny znaleźć się tam: jej imię lub imiona i nazwisko, kwalifikacje zawodowe, identyfikator pracownika medycznego, adres poczty elektronicznej lub numer telefonu z międzynarodowym prefiksem do bezpośredniego kontaktu z osobą, która wystawiła receptę oraz podpis lub podpis osoby upoważnionej do wystawienia recepty.

W przypadku zagrożenia zdrowia pacjenta farmaceuta może wydać osobie z Ukrainy również lek bez recepty, o czym przypomniał Główny Inspektor Farmaceutyczny.

Farmaceuta z apteki lub punktu aptecznego może wówczas wystawić receptę na produkty lecznicze (z zastrzeżeniem środków kontrolowanych). Recepty takie są realizowane z pełną odpłatnością (100%).

Pacjent z Ukrainy lub jego przedstawiciel ustawowy ma prawo do uzyskania przystępnej informacji od lekarza o swoim stanie zdrowia, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych, leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia, rokowaniu.

Lekarz może być zwolniony z tego obowiązku wyłącznie na żądanie pacjenta. Lekarz może udzielać tych informacji innym osobom tylko za zgodą pacjenta.

Tak samo jak polski pacjent, także obywatel Ukrainy ma prawo do wskazywana osoby uprawnionej do uzyskiwania informacji o stanie jego zdrowia i udostępniania dokumentacji medycznej.

Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych przechowuje dokumentację medyczną przez 20 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu, z wyjątkiem:

• dokumentacji medycznej w przypadku zgonu pacjenta na skutek uszkodzenia ciała lub zatrucia, która jest przechowywana przez 30 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym nastąpił zgon;
• dokumentacji medycznej zawierającej dane niezbędne do monitorowania losów krwi i jej składników, która jest przechowywana przez 30 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym dokonano ostatniego wpisu;
• zdjęć rentgenowskich przechowywanych poza dokumentacją medyczną pacjenta, które są przechowywane przez 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wykonano zdjęcie;
• skierowań na badania lub zleceń lekarza, które są przechowywane przez: a) 5 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym udzielono świadczenia; b) 2 lata, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym wystawiono skierowanie – w przypadku gdy świadczenia zdrowotnego nie udzielono z powodu niezgłoszenia się pacjenta w ustalonym terminie.

Czytaj też: Jak weryfikować pacjenta z Ukrainy w systemie eWUŚ?