Nowe zasady programu profilaktyki raka szyjki macicy: co muszą wiedzieć menedżerowie placówek medycznych?

Badania przesiewowe są dostępne dla kobiet w wieku 25–64 lata, ale częstotliwość zależy od indywidualnego ryzyka. Dla ogólnej populacji badanie cytologiczne wykonuje się co 36 miesięcy. Kobiety z czynnikami ryzyka – m.in. zakażone HPV, HIV lub przyjmujące leki immunosupresyjne – objęte są roczną kontrolą.

Nowością jest też rozszerzenie programu o testy HPV HR i cytologię na podłożu płynnym (LBC), które w określonych przypadkach mogą być wykonywane co 12 miesięcy, a nawet częściej – jeśli wcześniejsze wyniki były niepokojące.

Świadczeniodawcy pod lupą – nowe wymogi wobec personelu

Placówki realizujące program muszą zweryfikować kwalifikacje swojego personelu. Świadczenia mogą realizować wyłącznie:

• lekarze ginekolodzy (również w trakcie specjalizacji po drugim roku),
• położne z odpowiednim kursem lub egzaminem potwierdzonym przez uprawnione podmioty (z wyraźnym wskazaniem na kursy prowadzone w ramach Narodowego Programu Zwalczania Chorób Nowotworowych lub Strategii Onkologicznej 2020–2030).

Brak odpowiedniego certyfikatu lub przeszkolenia może skutkować utratą prawa do realizacji świadczeń.

Nowe przepisy precyzyjnie określają minimalne wymagania dotyczące wyposażenia gabinetów realizujących program profilaktyki raka szyjki macicy.

W każdej placówce, zarówno stacjonarnej, jak i mobilnej, obowiązkowe jest posiadanie jednorazowego wziernika oraz jednorazowej szczoteczki, która umożliwia pobranie wymazu jednocześnie z tarczy części pochwowej i kanału szyjki macicy.

Kolejnym niezbędnym elementem wyposażenia jest fotel ginekologiczny, który musi zapewniać komfort i bezpieczeństwo zarówno pacjentce, jak i personelowi wykonującemu badanie.

W przypadku realizacji badań cytologicznych i testów HPV HR wymagane jest zastosowanie zwalidowanego podłoża płynnego, które umożliwia przeprowadzenie obu rodzajów testów w jednej próbce.

Dla placówek realizujących etap pogłębionej diagnostyki obowiązkowe jest posiadanie kolposkopu oraz zestawu do pobierania wycinków niezbędnych do badań histopatologicznych. Brak któregokolwiek z tych elementów może skutkować niedopuszczeniem placówki do programu.

W przypadku laboratoriów diagnostycznych – kluczowe są specjalistyczne mikroskopy, systemy wentylacyjne, wirówki oraz zwalidowane testy HPV HR zgodne z unijnymi normami.

Etap pogłębionej diagnostyki obejmuje kolposkopię oraz badania histopatologiczne. Placówki muszą nie tylko zapewnić dostęp do tych badań, ale także raportować dodatnie wyniki do regionalnych rejestrów nowotworów.

Wymagana jest też ścisła kontrola jakości w pracowniach diagnostycznych – zlecona przez ministra zdrowia.

Rozporządzenie wchodzi w życie 26 marca 2025 r. Dla menedżerów placówek medycznych to ostatni moment na przygotowania organizacyjne i formalne. Kluczowe działania to:

• weryfikacja uprawnień personelu – zarówno lekarzy, jak i położnych realizujących badania cytologiczne i HPV;
• uzupełnienie braków sprzętowych, szczególnie w mobilnych pracowniach, które muszą spełniać te same standardy co stacjonarne;
• sprawdzenie, czy harmonogram badań oraz kwalifikacje pacjentek są zgodne z nowymi kryteriami programu;
• zgłoszenie gotowości do realizacji programu do NFZ – zwłaszcza w przypadku placówek, które planują zawrzeć nową umowę lub rozszerzyć zakres świadczeń.

Zmiany w programie profilaktyki raka szyjki macicy to krok w stronę skuteczniejszej prewencji onkologicznej, ale dla zarządzających placówkami oznaczają konieczność szybkiej adaptacji. Dostosowanie się do nowych warunków to nie tylko kwestia spełnienia wymogów – to także budowanie zaufania pacjentek i możliwość zwiększenia kontraktów z NFZ.