17 nowych zawodów medycznych – projekt po konsultacjach

W efekcie konsultacji publicznych powstała nowa wersja projektu ustawy z 15 stycznia 2023 r. oraz projekty czterech rozporządzeń dotyczących:

• szczegółowego wykazu czynności zawodowych osób wykonujących niektóre zawody medyczne,
• ustawicznego rozwoju zawodowego osób wykonujących niektóre zawody medyczne,
• wysokości wynagrodzenia członków Komisji Odpowiedzialności Zawodowej oraz rzeczników dyscyplinarnych,
• zryczałtowanych kosztów postępowania w sprawie odpowiedzialności zawodowej oraz kosztów obsługi organizacyjnej komisji odpowiedzialności zawodowej.

Osoby wykonujące zawody medyczne uczestniczą obecnie w realizacji świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych na mocy rozporządzeń ministra zdrowia w sprawie świadczeń gwarantowanych z poszczególnych zakresów, jednak uregulowanie wyłącznie wymagań kwalifikacyjnych nie stanowi gwarancji zabezpieczenia jakości udzielanych świadczeń zdrowotnych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną przez osoby wykonujące zawody medyczne objęte tą regulacją.

Ustawa określa warunki i zasady wykonywania następujących zawodów medycznych:

1)     asystentka stomatologiczna,

2)     dietetyk,

3)     elektroradiolog,

4)     higienistka stomatologiczna,

5)     logopeda,

6)     opiekun medyczny,

7)     optometrysta,

8)     ortoptystka,

9)     podiatra,

10)  profilaktyk,

11)  protetyk słuchu,

12)  technik dentystyczny,

13)  technik farmaceutyczny,

14)  technik masażysta,

15)  technik ortopeda,

16)  technik sterylizacji medycznej,

17)  terapeuta zajęciowy.

Projekt ustawy zawiera przepisy regulujące:

1)     warunki i zasady wykonywania wymienionych zawodów medycznych;

2)     kwalifikacje niezbędne do wykonywania tych zawodów;

3)     czynności  zawodowe, do wykonywania których są uprawnione osoby wykonujące dany zawód medyczny;

4)     rejestr osób uprawnionych do wykonywania zawodu medycznego;

5)     ustawiczny rozwój zawodowy;

6)     odpowiedzialność zawodową.

Projektowane przepisy mają na celu wprowadzenie mechanizmu mającego zapewnić dostęp do wykonywania zawodu medycznego tylko profesjonalistom w danym zawodzie, którzy mają właściwe kwalifikacje i kompetencje, nabywane w toku kształcenia w systemie oświaty lub systemie szkolnictwa wyższego i nauki. Kwalifikacje te określono w załączniku do projektu ustawy, z uwzględnieniem dotychczasowych zmian w systemie kształcenia tych zawodów w celu zapewnienia, by wszystkie osoby, które uzyskały kwalifikacje zawodowe przed dniem wejścia w życie projektowanych przepisów, mogły wykonywać swój zawód.

Projekt ustawy przewiduje utworzenie Centralnego Rejestru Osób Uprawnionych do Wykonywania Zawodu Medycznego, dzięki któremu będzie możliwa weryfikacja osób wykonujących zawody medyczne zarówno przez pracodawców, jak i pacjentów.

Ponadto będzie on cennym narzędziem analitycznym, pozwalającym na uzyskanie informacji o aktualnej liczbie osób wykonujących zawód medyczny, sposobie wykonywania tego zawodu, jak również będzie źródłem informacji o potrzebach kadrowych w tych zawodach w poszczególnych rejonach kraju.

Wpis do rejestru stanowi warunek niezbędny do wykonywania danego zawodu medycznego. Rejestr jest prowadzony w systemie teleinformatycznym. Obsługę techniczną rejestru zapewni Centrum e-Zdrowia, natomiast administratorem danych przetwarzanych w tym rejestrze będzie minister zdrowia.

Ponadto rejestr ten będzie również cennym narzędziem analitycznym dotyczącym prawidłowego wykonywania zawodu medycznego.

Projektowane przepisy określają również zakres danych i informacji  dotyczących osoby wykonującej  zawód medyczny, które są jawne. Rejestr jest jawny w zakresie m.in. następujących danych: numeru wpisu, indywidualnego identyfikatora wpisu, daty wpisu, imienia i nazwiska, informacji o realizacji ustawicznego rozwoju zawodowego, informacji o miejscu wykonywania zawodu medycznego. Wprowadzenie rejestru umożliwi weryfikacje osób wykonujących poszczególne zawody medyczne pracodawcom, jak i pacjentom. Umożliwi potwierdzenie kwalifikacji, każdej osoby wykonującej zawód medyczny. Wniosek o wpis do rejestru osoby wykonującej zawód medyczny podlega opłacie w wysokości 100 zł.

Natomiast zmiana danych objętych rejestrem oraz wykreślenie z rejestru nie podlegają opłacie. Powyższa opłata stanowi dochód budżetu państwa.

Projekt ustawy reguluje również kwestie związane z ustawicznym rozwojem zawodowym osób wykonujących zawód medyczny.

W projekcie ustawy przyjęto zasadę, że osoba wykonująca zawód medyczny ma prawo i obowiązek do ustawicznego rozwoju zawodowego, w ramach kształcenia podyplomowego (szkolenie specjalizacyjne i kursy kwalifikacyjne) oraz doskonalenia zawodowego przez aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych.

Zaproponowane w projekcie rozwiązania dotyczące szkolenia specjalizacyjnego i uzyskiwania tytułu specjalisty w danej dziedzinie ochrony zdrowia są oparte na dotychczasowym systemie szkolenia specjalizacyjnego. Ponadto, projekt ustawy zakłada wprowadzenie kursów kwalifikacyjnych dla osób wykonujących zawód medyczny, dzięki którym nabędą oni dodatkowe kwalifikacje niewynikające z kształcenia przeddyplomowego.

Dotychczas osoby wykonujące zawody medyczne, które objęto regulacją, nie miały obowiązku ustawicznego rozwoju zawodowego. Należy podkreślić, że system ochrony zdrowia charakteryzuje się dynamiką zmian związanych z postępem nauk medycznych czy związanych z postępem technologicznym. Zmiany te wymagają od osób wykonujących zawód medyczny ciągłego doskonalenia umiejętności, jak również gotowości do zdobywania nowych.

Nałożony przepisami projektu ustawy obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego jest usankcjonowaniem działającego już na rynku pracy doskonalenia umiejętności przez kadry medyczne.

Mając to na uwadze, brak jest ryzyka związanego ze zmniejszeniem, w wyniku przyjęcia regulacji, liczby osób wykonujących dany zawód medyczny.

Zakres doskonalenia zawodowego obejmuje wiedzę i umiejętności niezbędne do realizacji zadań zawodowych przez osobę wykonująca zawód medyczny. Za udział osoby wykonującej zawód medyczny w poszczególnych formach doskonalenia zawodowego i kształcenia podyplomowego przysługują punkty edukacyjne.

Ponadto, projekt ustawy wprowadza regulacje, które umożliwiają osobie wykonującej zawód medyczny mającej ukończony kurs lub szkolenie z zakresu obejmującego tematykę kursu kwalifikacyjnego, uznanie tego kursu lub szkolenia  za równoważny ze zrealizowaniem programu kursu kwalifikacyjnego. Zgodnie z przepisami projektu ustawy, minister zdrowia będzie mógł na wniosek osoby wykonującej zawód medyczny, w drodze decyzji administracyjnej, uznać lub odmówić uznania kurs bądź szkolenie  za równoważny ze zrealizowaniem programu kursu kwalifikacyjnego, na podstawie opinii dyrektora Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego. Wnioski o uznanie kursu lub szkolenia, osoby zainteresowane składają do dyrektora CMKP, który sprawdza pod względem formalnym wniosek i przekazuje do zaopiniowania powołanemu zespołowi ekspertów.

Jednocześnie projekt ustawy wprowadza regulacje dotyczące skorzystania przez osobę wykonująca zawód medyczny z płatnego urlopu szkoleniowego w wymiarze do 6 dni roboczych rocznie, który będzie mógł być wykorzystany na realizację ustawicznego rozwoju zawodowego. Sześciodniowy urlop szkoleniowy jest udzielany według zasad obowiązujących przy udzielaniu urlopu wypoczynkowego, co oznacza, że  termin jego udzielenia  jest uzgadniany każdorazowo z pracodawcą.

Osoba wykonująca zawód medyczny ma obowiązek przedstawić pracodawcy dokument poświadczający udział w danej formie ustawicznego rozwoju zawodowego. W związku z tym, że przepisy ustawy nakładają na osoby wykonujące zawód medyczny prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego, bardzo ważne jest zapewnienie osobom, które zamierzają wziąć udział w określonych ustawowo formach podnoszenia kwalifikacji zawodowych, możliwości skorzystania z urlopu szkoleniowego, aby nie musiały wykorzystywać własnego urlopu wypoczynkowego w powyższym celu.

Przepisy wprowadzają także uregulowanie na poziomie ustawowym zagadnienia dotyczącego odpowiedzialności zawodowej osób wykonujących zawód medyczny, za zawinione naruszenie przepisów związanych z wykonywaniem zawodu medycznego, co będzie miało istotne znaczenie dla pacjentów korzystających z usług tych osób.

Brak tych przepisów zwiększa ryzyko nieosiągnięcia celu, jakim jest zapewnienie udzielania świadczeń przez osoby mające wymagane ustawowo ściśle określone kwalifikacje zawodowe.

Projektowana regulacja pozwoli skutecznie pociągnąć do odpowiedzialności zawodowej w przypadku nienależytego lub nierzetelnego przestrzegania obowiązków, wprowadzając istotne instrumenty zwiększające bezpieczeństwo pacjentów.

Projektowana ustawa przewiduje katalog kar za przewinienia zawodowe, który obejmuje:

1) upomnienie;

2) naganę;

3) karę pieniężną;

4) zawieszenie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego na okres do 5 lat;

5) pozbawienie uprawnienia do wykonywania zawodu medycznego.

Postępowanie w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej osoby wykonującej zawód medyczny obejmie czynności sprawdzające prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego, postępowanie wyjaśniające prowadzone przez rzecznika dyscyplinarnego oraz postępowanie przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej.

Zgodnie z proponowanymi rozwiązaniami minister zdrowia powołuje 4 Rzeczników dyscyplinarnych spośród osób mających wykształcenie prawnicze, mających co najmniej 5-letnie doświadczenie w obszarze prawa administracyjnego i procesowego, niekaranych za przestępstwo umyślne lub z tytułu odpowiedzialności dyscyplinarnej bądź zawodowej, dających rękojmię należytego wykonywania tej funkcji, mających wiedzę w zakresie zasad wykonywania zawodów medycznych.

Zgodnie z projektowanymi przepisami Rzecznik dyscyplinarny wszczyna postępowanie wyjaśniające na wniosek albo z urzędu. Uprawnieni do złożenia wniosku o wszczęcie postępowania są minister zdrowia, minister spraw wewnętrznych, minister obrony narodowej, prezes NFZ oraz pokrzywdzony.

Przepisy dotyczące odpowiedzialności zawodowej penalizują również posługiwanie się tytułem oraz wykonywanie zawodu medycznego bez stosownych uprawnień, co będzie podlegać karze grzywny. Powierzanie wykonywania zawodu medycznego osobie, która takich uprawnień, będzie również podlegać będzie karze grzywny lub ograniczenia wolności.  

Projekt był omawiany podczas Komisji Prawniczej i będzie musiał przejść dalszą ścieżkę legislacyjną.

Sejmowa Komisja Zdrowia 25 maja 2023 r. debatowała nad propozycjami dotyczącymi usunięcia z projektu niektórych zawodów, takich jak logopedzi i dietetycy.

Najważniejsza zmiana dotyczyła dietetyków. Propozycja poprawki wyszła od klubu parlamentarnego PiS, który zasugerował wykreślenie zawodu dietetyka z ustawy, z wyjątkiem dietetyków, którzy pracują w szpitalach. Zdaniem wiceministra zdrowia, Piotra Brombera, poprawka reguluje wykonywanie czynności zawodowych, a nie konkretny zawód. Co więcej, Piotr Bromber dodał, że wykonywać te czynności będą osoby mające odpowiednie kwalifikacje.

Dietetycy nie byli jedynymi specjalistami objętymi debatą. Z projektu ustawy o niektórych zawodach medycznych usunięto również logopedów, a ta decyzję poparło Ministerstwo Zdrowia.

Odwrotne zareagowano na propozycję usunięcia techników dentystycznych z ustawy. Mimo argumentów posłów dotyczących licznych ograniczeń dla tego zawodu wynikających z ustawy, Ministerstwo Zdrowia nie zgadza się na usunięcie techników dentystycznych z ustawy, twierdząc, że to jest zawód medyczny.

Sejmowa Komisja Zdrowia nie zaakceptowała wszystkich uwag do projektu. Propozycja posłanki Lewicy, Marceliny Zawiszy, dotycząca dodania do ustawy zawodu sekretarki medycznej oraz techników analityki medycznej nie uzyskała poparcia Ministerstwa Zdrowia ani sejmowej Komisji Zdrowia.