Jakie prawa pracownicze mają lekarze w czasie epidemii

/appFiles/site_102/images/autor/jEdpJV0cqBbTAUW.png

Autor: Lucyna Staniszewska

Dodano: 1 czerwca 2020
Jakie prawa pracownicze mają lekarze w czasie epidemii

W stanie epidemii trwającym w Polsce od 20 marca 2020 r. praca lekarzy jest szczególnie cenna i deficytowa. Zarówno lekarze zatrudnieni na umowę o pracę, jak i na kontrakty, mogą liczyć na różne formy ochrony prawnej ich pracy, jak i nowe obowiązki, które mogą być na nich nałożone. Oto szczegóły.

Z artykułu dowiesz się:

  • w jaki sposób stan epidemii wpływa na obowiązki lekarzy
  • kiedy lekarz może zostać poddany kwarantannie
  • jakie są prawa i obowiązki lekarza podczas kwarantanny
  • czy lekarz może powstrzymać się od pracy ze względu na epidemię
  • kto może skierować do pracy przy zwalczaniu epidemii

W pierwszej kolejności pamiętaj, że lekarza wiążą postanowienia umowy o pracę bądź umowy cywilnoprawnej, która została przez niego zawarta z podmiotem leczniczym. Sam fakt ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego, a następnie epidemii, nie spowodował automatycznej modyfikacji bądź zawieszenia tych umów. W czasie stanu epidemii zatrudnieni lekarze są także chronieni normami prawa pracy.

Lekarz będący pracownikiem w rozumieniu Kodeksu pracy ma obowiązek, jak każdy inny pracownik, zgodnie z art. 100 § 1 k.p. wykonywać pracę sumiennie i starannie oraz stosować się do poleceń przełożonych, które dotyczą pracy, jeżeli nie są one sprzeczne z przepisami prawa lub umową o pracę. Nieuzasadnione niewykonanie przez lekarza polecenia służbowego, także dotyczącego leczenia pacjenta, stanowi naruszenie obowiązku pracowniczego i tym samym uzasadnia wypowiedzenie umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2011 r., sygn. akt I PK 152/10).

Polecenie służbowe może dotyczyć także pracy w nadgodzinach, jednakże łączny czas pracy nie może naruszyć co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku. Jest to obowiązkowy, minimalny odpoczynek dobowy (art. 132 § 1 Kodeksu pracy, art. 97 § 1 ustawy o działalności leczniczej). Zatrudniony lekarz, nawet za swoją zgodą, nie mógłby być pozbawiony 11 godzin odpoczynku od pracy na dobę (jedynie czas dyżuru stanowi uzasadnienie przesunięcia momentu rozpoczęcia korzystania z odpoczynku na następną dobę).

Łączny czas nadgodzin zgodnie z art. 151 § 3 kodeksu pracy powinien wynosić maksymalnie 150 nadgodzin w ciągu roku, ten limit jest jednak często wyłączany przez tzw. klauzulę opt-out (szerzej: art. 95-96 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej) dopuszczoną w art. 96 ust. 1 ustawy o działalności leczniczej.

Lekarz zatrudniony na umowie o wykonywanie świadczeń zdrowotnych bądź na inaczej nazwanej umowie cywilnoprawnej jest w odmiennej sytuacji – zgodnie z prawem nie znajduje się w stosunku podległości, nie ma nad sobą „przełożonych”, stąd nie wiążą go polecenia kierowane przed dyrekcję, o ile sam nie zastrzegł ich przestrzegania w zawartej przez siebie umowie. Przy zawieraniu umów należy zwrócić szczególną uwagę na podstawy kar umownych, które zwykle znajdują się w umowach, a także podstawy do rozwiązania umowy.

Niezależnie od formy prawnej zatrudnienia, zgodnie z art. 38 ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (ustawa z 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty), lekarz ma prawo odmówić leczenia z ważnych powodów – a ważnym powodem jest m.in. poważne zmęczenie lekarza.

Czy lekarz może powstrzymać się od pracy ze względu na epidemię

W przeciwieństwie do pracowników innych branż, pracownicy opieki zdrowotnej nie mogą skorzystać z dobrodziejstwa art. 210 Kodeksu pracy, który pozwala na powstrzymanie się od wykonywania pracy ze względu na zagrożenie dla zdrowia. Fakt ekspozycji na możliwość zakażenia koronawirusem podczas pracy z pacjentami nie stanowi przesłanki dla powstrzymania się lekarza od pracy ze względu na art. 210 § 5, który wyłącza to uprawnienie względem pracowników obowiązanych do ratowania życia ludzkiego.

Lekarz poddany kwarantannie – po przekroczeniu granicy

Lekarz, który wraca z zagranicy, zostanie poddany kwarantannie z mocy prawa na takich samych warunkach, jak każdy inny obywatel – zarówno rozporządzenie ministra zdrowia z 20 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu epidemii), jak i najnowsze rozporządzenie Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii, które zastąpiło poprzednie przepisy o obowiązkowej kwarantannie, nie przewidują wyjątku od kwarantanny dla lekarzy.

Obowiązkowa kwarantanna trwa 14 dni licząc od dnia następnego po przekroczeniu granicy.

Szansę na skrócenie kwarantanny wprowadza § 2 ust. 10 wspomnianego już Rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. Zgodnie z przytoczonym przepisem, państwowy inspektor sanitarny (czyli inspektor powiatowy, wojewódzki lub graniczny) może „w uzasadnionych przypadkach” zdecydować o skróceniu kwarantanny lub zwolnieniu od jej odbycia.

Lekarz poddany kwarantannie – decyzją sanepidu

Lekarze, którzy z powodu styczności z czynnikami ryzyka są podejrzani o możliwość zakażenia wirusem SARS–CoV–2, mogą zostać poddani kwarantannie decyzją administracyjną organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Decyzja jest natychmiast wykonalna, co oznacza, że można się od nie odwołać, lecz należy się do niej stosować aż do rozpatrzenia odwołania.

Kwarantanna polega na odosobnieniu osoby zdrowej, która była narażona na zakażenie chorobą zakaźną. Nie jest ona hospitalizowana. Kwarantanna odbywa się w wyznaczonym miejscu, co do zasady bez możliwości zmiany miejsca kwarantanny w jej trakcie. § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 r. doprecyzował zasady tzw. kwarantanny domowej, która będzie preferowaną formą kwarantanny.

Na podstawie art. 15zzzn ust. 1 nowelizacji specustawy z 31 marca 2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw, za naruszenie obowiązku kwarantanny (np. poprzez opuszczenie lokalu będącym miejscem kwarantanny) grozi kara administracyjna do 30.000 zł. Kary nie należy mylić z grzywnami.

Do nakładania kary administracyjnej za naruszenie kwarantanny uprawnieni są państwowi inspektorzy sanitarni, natomiast Policja może jedynie przekazywać im swoje ustalenia w tej kwestii. Odwołanie składa się do organów wyższego stopnia – jeżeli organem nakładającym karę był państwowy powiatowy inspektor sanitarny, to odwołanie należy złożyć za jego pośrednictwem do państwowego wojewódzkiego inspektora sanitarnego. Kara nie zawsze musi być nakładana w maksymalnej wysokości – powinna być miarkowana zgodnie z zasadami art. 189d k.p.a.

Wymierzając administracyjną karę pieniężną, organ administracji publicznej bierze pod uwagę:

1) wagę i okoliczności naruszenia prawa, w szczególności potrzebę ochrony życia lub zdrowia, ochrony mienia w znacznych rozmiarach lub ochrony ważnego interesu publicznego lub wyjątkowo ważnego interesu strony oraz czas trwania tego naruszenia;

2) częstotliwość niedopełniania w przeszłości obowiązku albo naruszania zakazu tego samego rodzaju co niedopełnienie obowiązku albo naruszenie zakazu, w następstwie którego ma być nałożona kara;

3) uprzednie ukaranie za to samo zachowanie za przestępstwo, przestępstwo skarbowe, wykroczenie lub wykroczenie skarbowe;

4) stopień przyczynienia się strony, na którą jest nakładana administracyjna kara pieniężna, do powstania naruszenia prawa;

5) działania podjęte przez stronę dobrowolnie w celu uniknięcia skutków naruszenia prawa;

6) wysokość korzyści, którą strona osiągnęła, lub straty, której uniknęła;

7) w przypadku osoby fizycznej - warunki osobiste strony, na którą administracyjna kara pieniężna jest nakładana.

Czy pracodawca może zlecić lekarzowi pracę podczas kwarantanny

Nie. Pracownikowi podczas kwarantanny przysługuje wynagrodzenie chorobowe z tytułu niezdolności do pracy lub zasiłek chorobowy z tytułu niezdolności do pracy. Jeżeli wnioskuje o przyznanie wynagrodzenia bądź zasiłku, pracodawca nie może zlecać pracownikowi zadań pracowniczych.

Jeżeli pracownik chce podjąć pracę w czasie kwarantanny, może to być wyłącznie praca zdalna.

Lekarz w czasie swojej kwarantanny musi przebywać w odosobnieniu, nie może zostać wezwany do placówki podmiotu leczniczego ani przyjmować pacjentów w miejscu kwarantanny. Również osoba zatrudniona na umowę cywilnoprawną nie może w czasie kwarantanny realizować czynności wymagających opuszczenia miejsca kwarantanny bądź kontaktu z innymi osobami, niż domownicy.

Czy inny lekarz może skrócić moją kwarantannę

Nie. Prawo do skrócenia kwarantanny posiadają tylko organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w drodze decyzji administracyjnej (§ 2 ust. 10 rozporządzenia Rady Ministrów z 31 marca 2020 roku w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii).

Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii

Ustawa o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi stwarza możliwość – dotychczas nierealizowaną – skierowania do pracy przy zwalczaniu epidemii (art. 47 Ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi). Grupy osób, które ustawodawca wymienia jako potencjalnie „powołanych” do pracy, to:

  • pracownicy podmiotów leczniczych,

  • osoby wykonujące zawody medyczne,

  • osoby, z którymi podpisano umowy na wykonywanie świadczeń zdrowotnych.

Nie ma wątpliwości, że do tych kategorii zaliczają się zarówno lekarze zatrudnieni na umowę o pracę, jak i lekarze zatrudnieni na tzw. kontrakt. Możliwość powołania do pracy dotyczy lekarzy wszystkich specjalizacji, także rezydentów i stażystów, a także np. lekarzy dentystów, ratowników medycznych, pielęgniarek, felczerów.

Czy pracodawca może skierować lekarza do pracy przy zwalczaniu epidemii

Nie, pracodawca nie ma takich kompetencji na gruncie art. 47 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Skierowanie do pracy przy zwalczaniu epidemii następuje w drodze decyzji, którą wydaje wojewoda, a jeżeli skierowanie ma dotyczyć miejsca położonego w innym województwie, niż miejsce pobytu lub miejsce zatrudnienia osoby kierowanej do pracy, minister zdrowia, zgodnie z art. 47 ust. 2 i 4 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Decyzja o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii może być skierowana wyłącznie do osób pomiędzy 18. a 60. rokiem życia, pod warunkiem, że nie są one w ciąży, nie wychowują dzieci w wieku do lat 14 (lub nie wychowują samotnie dzieci do lat 18), nie orzeczono u nich częściowej lub całkowitej niezdolności do pracy, nie są inwalidami, nie mają orzeczonych chorób przewlekłych oraz nie są posłem bądź senatorem. Zgodnie z art. 47 ust. 3a u.z.z.z., wprowadzonym przez nowelizację z 31 marca 2020 r., w przypadku gdy dziecko w wieku powyżej 14 lat jest wychowywane przez dwoje osób, którym przysługuje władza rodzicielska, do pracy przy zwalczaniu epidemii może zostać skierowana wyłącznie jedna z nich.

Decyzja o skierowaniu do pracy stwarza obowiązek pracy przez okres do 3 miesięcy we wskazanej placówce. Po nowelizacji, która weszła w życie dnia 1 kwietnia 2020 roku, decyzja może być przekazana ustnie oraz nie wymaga uzasadnienia (art. 47 ust. 6a ustawy z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi).

Również nowelizacją obowiązującą od 1 kwietnia 2020 r. wprowadzono do ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi art. 48a ust. 2, który ustanawia karę pieniężną w wysokości od 5.000 zł do 30.000 zł za nieprzestrzeganie decyzji wojewody (lub ministra zdrowia) o skierowaniu do pracy przy zwalczaniu epidemii. Decyzję o karze pieniężnej doręcza się niezwłocznie, podlega ona natychmiastowemu wykonaniu z dniem jej doręczenia. Decyzja o nałożeniu kary może zostać zakwestionowana w odwołaniu do Ministra jeśli została nałożona przez wojewodę, albo za pomocą środka w postaci ponownego rozpatrzenia sprawy jeśli została wydana przez Ministra. Termin do złożenia środka odwoławczego to 14 dni od dnia doręczenia decyzji o nałożeniu kary.

W przypadku, gdy ze względu na niepodjęcie nakazanej decyzją pracy i nałożenie kary, wydana zostanie kolejna decyzja o skierowaniu do pracy może zostać ponownie nałożona kara pieniężna. Do takiej sytuacji odnosi się art. 48a ust. 5 ustawy o zwalczaniu zakażeń, który stanowi, że w przypadku ponownego popełnienia takiego samego czynu, o którym mowa w ust. 2 (czyli nie realizowania skierowania do pracy), wysokość kary pieniężnej:

1) jest nie niższa od wysokości kary pieniężnej wymierzonej poprzednio za takie naruszenie;

2) ustala się, dokonując powiększenia o 25% wysokości kary pieniężnej ustalonej zgodnie z pkt 1.

Zostałem skierowany do pracy przy zwalczaniu epidemii - jakie mam prawa

Osoba skierowana do pracy przy zwalczaniu epidemii otrzymuje bezpłatny urlop od swojego dotychczasowego pracodawcy. Na podstawie art. 47 ust. 13 u.z.z.z. z osobą skierowaną do pracy przy zwalczaniu epidemii nie może być rozwiązany dotychczasowy stosunek pracy ani nie może być dokonane wypowiedzenie umowy o pracę, chyba że istnieje podstawa do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika.

Wskazane ustawowe przywileje nie dotyczą osób zatrudnionych na umowy cywilnoprawne, których ewentualne wypowiedzenia dokonane w trakcie prac przy zwalczaniu epidemii będą rozpatrywane na zasadach ogólnych prawa cywilnego.

Wynagrodzenie, jakie będzie przysługiwać osobom skierowanym do pracy przy zwalczaniu epidemii, wyniesie nie mniej niż 150% przeciętnego wynagrodzenia zasadniczego przewidzianego na danym stanowisku pracy, jednocześnie nie mniej, niż wynagrodzenie osoby skierowanej do pracy z poprzedniego miesiąca.

Osobie skierowanej przysługuje również zwrot kosztów dojazdu i zakwaterowania, chyba że otrzyma je bezpłatnie.

Materiał powstał we współpracy z Kancelarią FILIPIAKBABICZ z Poznania.

Autor: Lucyna Staniszewska, Piotr Kaźmierski

Uzyskaj nieograniczony
dostęp do SerwisZOZ.pl

  • Aktualne informacje o zmianach prawnych
  • Indywidualne konsultacje e-mail z ekspertem (odpowiedź w 48 h)
  • Bazę 3500 porad ekspertów, gotowych wzory dokumentów i procedur
UZYSKAJ NIEOGRANICZONY DOSTĘP

Uzyskaj bezpłatny 24-godzinny dostęp do SerwisZOZ.pl

aktywuj dostęp testowy