Lekarze z Ukrainy – co pomoże w ich zatrudnieniu

W pierwszej kolejności należy pamiętać, że personel medyczny, który na terenie swojego kraju posługiwał się konkretnymi uprawnieniami zawodowymi, np. lekarz był specjalistą w określonej dziedzinie medycyny, nie ma takich uprawnień w Polsce. W celu uzyskania prawa wykonywania zawodu personel musi przejść określoną przepisami procedurę przed ministrem zdrowia.

Dla lekarzy, pielęgniarek i ratowników medycznych procedury w zakresie uzyskiwania prawa wykonywania zawodu są analogiczne i odbiegają od siebie wyłącznie w zakresie specyfiki wykonywania danego zawodu.

W celu usystematyzowania tych regulacji dalsza część artykułu przedstawia uregulowania odnośnie do uzyskiwania takich uprawnień przez lekarzy.

Obecnie mamy dwa tryby tzw. uproszczone, umożliwiające lekarzom spoza UE uzyskiwanie prawa wykonywania zawodu:

1) warunkowe prawo wykonywania zawodu na określony zakres czynności zawodowych, czas i miejsce zatrudnienia w Polsce;

2) warunkowe prawo wykonywania zawodu w tzw. podmiotach covidowych.

Pierwszy z trybów jest o wiele bardziej sformalizowany. Już na etapie występowania przez lekarza z wnioskiem do ministra zdrowia wymaga zaangażowania podmiotu leczniczego, który chciałby go zatrudnić. Taki podmiot musi wystawić zaświadczenie, że chciałby zatrudnić lekarza w konkretnej komórce organizacyjnej, przez określony czas i na konkretnie wskazany zakres czynności zawodowych.

Poza tym lekarz musi spełnić o wiele więcej wymagań formalnoprawnych:

1) złożyć oświadczenie, że wykazuje znajomość języka polskiego wystarczającą do wykonywania powierzonego zakresu czynności zawodowych – wystarczy jedynie oświadczenie, nie trzeba w żaden sposób udokumentować znajomości języka polskiego;

2) uzyskać zaświadczenie od podmiotu leczniczego zawierające wykaz komórek organizacyjnych zakładu leczniczego i okres planowanego zatrudnienia ze wskazaniem zakresu czynności zawodowych zgodnego z tytułem specjalisty w określonej dziedzinie medycyny;

3) mieć pełną zdolność do czynności prawnych;

4) mieć stan zdrowia pozwalający na wykonywanie zawodu;

5) wykazywać nienaganną postawę etyczną;

6) mieć co najmniej trzyletnie doświadczenie zawodowe jako lekarz specjalista w danej dziedzinie, uzyskane w okresie pięciu lat bezpośrednio poprzedzających uzyskanie zaświadczenia od podmiotu leczniczego;

7) mieć dyplom lekarza potwierdzający ukończenie co najmniej pięcioletnich studiów,

8) mieć dyplom potwierdzający uzyskanie tytułu specjalisty,

9) odbyć szkolenie specjalizacyjne odpowiadające w istotnych elementach merytorycznych programowi szkolenia specjalizacyjnego w Polsce.

Lekarz z Ukrainy mający prawo wykonywania zawodu nie może w Polsce wykonywać zawodu poza podmiotem leczniczym, który wydał mu zaświadczenie, z wyjątkiem kilku sytuacji uregulowanych w ustawie.

Ustawodawca pozostawił jednak inne, bardzo istotne ograniczenia, nie tyle dla lekarzy, ile dla placówek ich zatrudniających.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami jedyną podstawą nawiązania współpracy między lekarzem mającym ten rodzaj prawa wykonywania zawodu a podmiotem leczniczym jest umowa o pracę.

Tym samym nie można nawiązać współpracy z lekarzami na podstawie umów cywilnoprawnych, powszechnie stosowanymi w obrocie prawnym i niosącymi za sobą wiele korzyści dla obu stron.

Co więcej, lekarz, który z powodzeniem przeszedł procedurę przed Ministerstwem Zdrowia i uzyskał prawo wykonywania zawodu, musi przez rok wykonywać świadczenia zdrowotne pod nadzorem lekarza ze specjalizacją II stopnia lub tytułem specjalisty w danej dziedzinie medycyny.

To oznacza, że polscy lekarze, spełniający te wymagania i wyznaczeni przez kierowników podmiotów leczniczych, oprócz udzielania świadczeń zdrowotnych, będą musieli czas pracy poświęcać również na nadzorowanie lekarzy spoza UE. Tym samym będą zmuszeni dzielić czas między pacjentów a weryfikację pracy lekarzy z zagranicy, którzy przez pierwszy rok pracy nie będą mogli wykazać się samodzielnością.

Ratunkiem dla tej sytuacji może być jednak drugi z trybów uproszczonych uzyskiwania prawa wykonywania zawodu – tzw. warunkowe prawo wykonywania zawodu.

Pierwotnie tryb ten przewidziano dla lekarzy, którzy docelowo mieli udzielać świadczeń tylko w placówkach covidowych. Największe zmiany do tego trybu wprowadziła specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy, która umożliwiła takim lekarzom udzielanie świadczeń zdrowotnych w podmiotach leczniczych udzielających świadczeń uchodźcom z Ukrainy.

Bardzo istotne jest również to, że w tym trybie ustawodawca nie wymaga przedstawienia dokumentu potwierdzającego znajomość języka polskiego ani nawet podpisania oświadczenia, że się ten język zna w stopniu wystarczającym do wykonywania zawodu. Niewątpliwie jest to ułatwienie dla lekarzy z Ukrainy, którzy bardzo często nie znają języka polskiego.

Z kolei ułatwieniem dla placówek medycznych jest fakt, że przy warunkowym trybie wykonywania zawodu ustawodawca nie przewidział obowiązku zatrudnienia lekarza na podstawie umowy o pracę.

Specustawa o pomocy obywatelom Ukrainy wprowadza odmienne regulacje w zakresie lekarzy z Ukrainy, którzy przekroczyli granicę naszego kraju po 24 lutego 2022 r.

Po pierwsze, obywatele Ukrainy, którzy mają warunkowe prawo wykonywania zawodu, mogą wykonywać zawód również poza podmiotem leczniczym przeznaczonym do udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom chorym na COVID-19 w przypadku:

1) zniesienia stanu zagrożenia epidemicznego oraz zniesienia stanu epidemii lub

2) braku wyodrębnienia podmiotów leczniczych.