Podwyżki w ochronie zdrowia w 2022 roku: finansowanie kosztów zmian wynagrodzeń

Bezsprzecznie najważniejszą zmianą jest nadanie załącznikowi do ustawy nowego brzmienia. Zmieniona tabela płac zawiera nie tylko inne współczynniki pracy, lecz także zmianę w obrębie podziału pracowników na 10 nowych grup zawodowych według kwalifikacji wymaganych na zajmowanym stanowisku, w ramach których wymieniono stanowiska nieujęte dotychczas w tabeli.

Zgodnie z nowym brzmieniem uwzględniono następujące grupy zawodowe, do których przypisano nowe współczynniki pracy:

1) lekarz albo lekarz dentysta ze specjalizacją – współczynnik pracy: 1,45;

2) farmaceuta, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny, psycholog kliniczny, inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1, 3 i 4 z wymaganym wyższym wykształceniem na poziomie magisterskim i specjalizacją, pielęgniarka z tytułem zawodowym magister pielęgniarstwa albo położna z tytułem magister położnictwa z wymaganą specjalizacją w dziedzinie pielęgniarstwa lub w dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia – współczynnik pracy: 1,29;

3) lekarz albo lekarz dentysta, bez specjalizacji – współczynnik pracy: 1,19;

4) stażysta – współczynnik pracy: 0,95;

5) farmaceuta, fizjoterapeuta, diagnosta laboratoryjny, pielęgniarka, położna, technik elektroradiolog, psycholog, inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1-4 z wymaganym wyższym wykształceniem na poziomie magisterskim; pielęgniarka, położna z wymaganym wyższym wykształceniem (studia I stopnia) i specjalizacją, albo pielęgniarka, położna ze średnim wykształceniem i specjalizacją – współczynnik pracy 1,02;

6) fizjoterapeuta, pielęgniarka, położna, ratownik medyczny, technik elektroradiolog, inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1-5 z wymaganym wyższym wykształceniem na poziomie studiów I stopnia; fizjoterapeuta, ratownik medyczny, technik analityki medycznej, technik elektroradiolog z wymaganym średnim wykształceniem albo pielęgniarka bądź położna z wymaganym średnim wykształceniem, która nie posiada tytułu specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa lub dziedzinie mającej zastosowanie w ochronie zdrowia – współczynnik pracy: 0,94;

7) inny pracownik wykonujący zawód medyczny inny niż określony w lp. 1-6 z wymaganym średnim wykształceniem oraz opiekun medyczny – współczynnik pracy: 0,86;

8) pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny z wymaganym wykształceniem wyższym – współczynnik pracy: 1;

9) pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny z wymaganym wykształceniem średnim – współczynnik pracy 0,78;

10) pracownik działalności podstawowej, inny niż pracownik wykonujący zawód medyczny z wymaganym wykształceniem poniżej średniego – współczynnik pracy – 0,65.

Wynagrodzenie ustala się przy uwzględnieniu współczynników pracy określonych w załączniku do ustawy i kwoty bazowej, która jest równa wartości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia brutto w gospodarce narodowej w roku poprzednim, wynoszącej w 2021 roku 5.662,53 zł.

Wobec tego najniższe wynagrodzenie zasadnicze niektórych pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych będzie wynosić:

• grupa 1: 8.210 zł – wzrost o ok. 1.441 zł dla lekarzy z II stopniem specjalizacji oraz wzrost o 2.010 zł dla lekarzy z I stopniem specjalizacji – w nowej tabeli brak rozróżnienia wynagrodzenia ze względu na stopnie specjalizacji;

• grupa 2: 7.304 zł – wzrost o 1.827 zł;

• grupa 3: 6.738 zł – wzrost o 1.261 zł;

• grupa 4: 5.379 zł – wzrost o 1.446 zł;

• grupa 5: 5.775 zł – wzrost o 1.590 zł;

• grupa 6: 5.322 zł – wzrost o 1.554 zł;

• grupa 7: 4.869 zł – wzrost o 1.101 zł;

• grupa 8: 5.662 zł – wzrost o 1.477 zł;

• grupa 9: 4.416 zł – wzrost o 648 zł;

• grupa 10: 3.680 zł – wzrost o 632 zł.

Ustawa określa wysokość minimalnego wynagrodzenia pracowników wykonujących zawody medyczne oraz pracowników działalności podstawowej innych niż pracownicy wykonujący zawód medyczny. Nie określa zaś minimalnego wynagrodzenia innych pracowników podmiotów leczniczych, nazwanych na potrzeby tego artykułu pracownikami niemedycznymi, lecz ich również w pewnym stopniu dotyczy.

W nowelizacji wprowadzono ogólną zasadę, aby wynagrodzenie pracowników niemedycznych nie tylko odpowiadało rodzajowi wykonywanej pracy i kwalifikacjom wymaganym przy jej wykonywaniu oraz uwzględniało ilość i jakość świadczonej pracy, lecz także uwzględniało średni wzrost wynagrodzenia w danym podmiocie. To jedyna zmiana, jaka kształtuje się na gruncie nowej treści art. 5 ustawy.

W praktyce zmiana ta oznacza, że podwyższając wynagrodzenie pracowników wykonujących zawód medyczny oraz pracowników działalności podstawowej innych niż pracownicy wykonujący zawód medyczny, na skutek wejścia w życie nowelizacji ustawy, średnio o 20%, także o 20% powinno wzrosnąć wynagrodzenie osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy w tym podmiocie leczniczym, niewykonujących zawodu medycznego. Co istotne, znowelizowane przepisy nie wskazują wprost na średni wzrost wynagrodzenia zasadniczego pracowników medycznych i działalności podstawowej, co w efekcie oznacza, że dopuszczalne jest również uzależnienie wzrostu wynagrodzenia pracowników medycznych od średniego wzrostu ogółu wynagrodzeń w danym podmiocie leczniczym.

Niestety, omawiany przepis, tak jak było to również przed jego zmianą, nie obliguje pracodawcy do realnego podniesienia płacy pracownikom niemedycznym, a jedynie określa ogólne zasady podwyższania ich wynagrodzenia. Ich doprecyzowanie powinno znaleźć odzwierciedlenie w zawieranym z pracownikami porozumieniu lub zarządzeniu kierownika podmiotu leczniczego albo jego podmiotu tworzącego.

Porozumienie z pracodawcą powinny zawrzeć osoby uprawnione w danym podmiocie leczniczym do zawarcia zakładowego układu zbiorowego pracy, a gdy w danym podmiocie leczniczym nie działa zakładowa organizacja związkowa, pracownik wybrany przez pracowników podmiotu leczniczego do reprezentowania ich interesów. W przypadku gdy strony nie osiągną zgodnego stanowiska, pracodawca wydaje zarządzenie określające zasady podwyższania wynagrodzenia pracownikom podmiotu leczniczego.

Zasady podwyższania wynagrodzenia zasadniczego personelowi podmiotu leczniczego powinny być ustalane corocznie. Porozumienie powinno zostać zawarte do 31 maja, jeżeli zaś do tego nie dojdzie, wówczas do 15 czerwca kierownik podmiotu leczniczego lub jego podmiot tworzący wydaje zarządzenie w zakresie sposobu podwyższania wynagrodzenia zasadniczego.

Nowelizacja ustawy wprowadziła konieczność wskazania w umowach o pracę zawartych od 1 lipca 2022 r., do której grupy zawodowej określonej w załączniku do ustawy jest zaliczone zajmowane przez pracownika stanowisko pracy. Oczywiście dotyczy to pracowników wykonujących zawód medyczny lub pracowników działalności podstawowej innych niż pracownicy wykonujący zawód medyczny.

Pracownikom zatrudnionym przed tą datą pracodawca jest zobowiązany aneksować umowy o pracę, w celu dookreślenia w nich grupy zawodowej, do jakiej przynależy dany pracownik. Czas dla pracodawcy na dostosowanie umów do treści umów o pracę zawartych po 1 lipca 2022 r. wynosi 6 miesięcy od dnia wejścia w życie nowelizacji ustawy, tj. do 29 grudnia 2022 r.

Aneksowanie umów o pracę może nastąpić w drodze wypowiedzenia zmieniającego lub porozumienia zmieniającego, w zależności od tego, czy wskazanie w umowie, do której grupy zawodowej zaliczone jest zajmowane przez pracownika stanowisko pracy, będzie powodowało istotną zmianę wynikających z umowy warunków pracy i płacy.

Wzrost wydatków podmiotów leczniczych na wynagrodzenia dla personelu medycznego ma pokryć zwiększenie wyceny świadczeń w kontraktach z Narodowym Funduszem Zdrowia. Oznacza to, że podmioty, które nie mają takiej umowy z NFZ, muszą pokryć koszty ustawowych podwyżek z własnej kieszeni.

Wzrost wyceny świadczeń był rekomendowanym przez prezesa AOTMiT sposobem na sfinansowanie podwyżek wprowadzonych omawianą ustawą. Agencja zaproponowała dwa warianty osiągnięcia tego celu.

Pierwszy z nich zakładał zwiększenie cen jednostek rozliczeniowych stosowanych w umowach ze świadczeniodawcami, pokrywający wyłącznie konieczność zwiększenia wynagrodzeń pracownikom, wynikającą z nowelizacji ustawy.

Drugi wariant uwzględniał nie tylko ustawowy wzrost wynagrodzenia, ale również wzrost wynagrodzeń pracowników zatrudnionych w podmiotach leczniczych na podstawie umów cywilnoprawnych, związanych z prognozą wskaźnika inflacji w latach 2022-2023, symulację zmniejszenia różnic między świadczeniodawcami w poszczególnych zakresach świadczeń oraz odrębne rozwiązania dla obszarów świadczeń zidentyfikowanych jako wymagające pilnej interwencji w zakresie zwiększenia poziomu finansowania.

Oszacowano, że przyjęcie pierwszej opcji będzie kosztować Skarb Państwa 12.910 mln zł w okresie 12 miesięcy od chwili wejścia w życie ustawy o wynagrodzeniach, co stanowi 15,6 % wzrostu wartości umów NFZ, drugiej zaś – 18.540 mln zł, co stanowi 22,4% wartości umów NFZ. Ministerstwo zaakceptowało droższy wariant.

Wielu dyrektorów szpitali zaznacza, że przedstawione przez NFZ propozycje zmian finansowania na podstawie umów o świadczenia opieki zdrowotnej, choć zmierzają w dobrym kierunku, to faktycznie nie pokrywają znacznej części kosztów koniecznych do poniesienia w związku z wejściem w życie ustawy zakładającej podwyżkę minimalnych wynagrodzeń. Najwięcej zastrzeżeń w tym zakresie zgłaszają szpitale powiatowe.

Ministerstwo zapewnia jednak, że będzie na bieżąco oceniać sytuację finansową podmiotów leczniczych przez pryzmat ustawowych podwyżek i pilnie reagować na potrzeby placówek. Obecnie bowiem trudno jest oszacować, czy zaproponowany sposób sfinansowania podwyżek wynagrodzeń w ochronie zdrowia, odzwierciedla rzeczywiste koszty poniesione z tego tytułu przez podmioty lecznicze.