ratownictwo medyczne

Od 2026 roku każda akcja ratunkowa – naziemna i lotnicza – ma być udokumentowana elektronicznie. Czy systemy IT w ochronie zdrowia nadążą za nowymi wymogami? Sprawdź, co się zmienia i jak przygotować się na nowe obowiązki.

Od 2026 roku karty medycznych czynności ratunkowych oraz karty lotniczych zespołów ratownictwa medycznego będą obowiązkowo prowadzone w systemie SWD PRM i udostępniane w formie elektronicznej. To zmiana, która ma realne przełożenie na zarządzanie podmiotami leczniczymi, obieg dokumentów i jakość opieki nad pacjentem.

Do konsultacji społecznych trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw. Celem projektu jest usprawnienie funkcjonowania systemu ratownictwa medycznego poprzez wprowadzenie kluczowych zmian i uzupełnień w obowiązujących przepisach. Projekt zakłada m.in. większe zróżnicowanie zespołów ratownictwa, nowe typy jednostek ratowniczych oraz dodatki do wynagrodzeń.

Od 19 października 2023 r. do 30 czerwca 2024 r. polski system ratownictwa medycznego doświadczy znaczących zmian. Rządzący zdecydowali o wprowadzeniu tzw. abolicji, która zawiesza karanie zespołów za brak lekarza w ich składzie. Wymóg ten zastępuje konieczność posiadania co najmniej trzech osób uprawnionych do wykonywania medycznych czynności ratunkowych. Do konsultacji trafił projekt rozporządzenia ministra zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

Do konsultacji trafił projekt nowelizacji rozporządzenia ministra zdrowia z 28 lutego 2017 r. w sprawie rodzaju i zakresu świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych udzielanych przez pielęgniarkę albo położną samodzielnie bez zlecenia lekarskiego. Dzięki nowym regulacjom pielęgniarki uzyskają szersze kompetencje w realizacji medycznych czynności ratunkowych, co umożliwi im samodzielne podejmowanie działań ratujących życie pacjentów bez bezpośredniego zlecenia lekarskiego.  

Do ogłoszenia skierowano nowelizację rozporządzenia ministra zdrowia z 6 kwietnia 2020 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania wynika z konieczności dostosowania systemu teleinformatycznego i jego modułów funkcjonujących w systemie Państwowe Ratownictwo Medyczne do zapisów obowiązującego rozporządzenia.

Wprowadzono w nim zmianę w § 72 w ust. 3 rozporządzenia w zakresie terminu, w którym dysponenci zespołów ratownictwa medycznego, w tym lotniczych zespołów ratownictwa medycznego, mogą prowadzić dokumentację medyczną zgodnie z przepisami rozporządzenia ministra zdrowia z 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, tj. w postaci papierowej. 

Zgodnie z treścią obecnie obowiązującego przepisu § 72 w ust. 3 rozporządzenia – mogą to robić do 31 grudnia 2021 r. W projekcie rozporządzenia wydłuża się tę możliwość do 31 grudnia 2022 r.

Projekt rozporządzenia nie wprowadza nowych obowiązków dla dysponentów zespołów ratownictwa medycznego, a jedynie utrzymuje przez rok 2022 status quo w zakresie dokumentowania świadczeń zdrowotnych.

Od 1 stycznia 2021 r. dyspozytorzy medyczni wykonujący zadania dyspozytora medycznego u dysponentów zespołów ratownictwa medycznego (ZRM) stają się pracownikami urzędów wojewódzkich (art. 9 ust. 5 ustawy z 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym oraz niektórych innych ustaw).

Zmiana ta nie dotyczy jednak wszystkich dyspozytorów, a jedynie tych, którzy ją zaakceptowali. Do nowego pracodawcy „nie przejdą” zaś ci, którzy nie wyrazili zgody na zmiany w zakresie obowiązujących ich umów z dysponentami zespołów ratownictwa medycznego na wykonywanie zadań dyspozytora medycznego.

Do 30 września 2020 r. dysponent ZRM musi zawiadomić na piśmie dyspozytorów o zmianach w zakresie ich umowy na wykonywanie zadań dyspozytora medycznego. Jeśli dyspozytor nie zgadza się na zmiany, to od momentu otrzymania zawiadomienia ma 7 dni na rozwiązanie swojego stosunku pracy bez wypowiedzenia za 7-dniowym uprzedzeniem (nie jest to obowiązkowe, jednak jeśli upłynie wskazany termin, pracownik nie będzie mógł już skorzystać z tego trybu rozwiązania stosunku pracy). Takie rozwiązanie będzie równoznaczne w skutkach z wypowiedzeniem umowy przez pracodawcę.

Zgodnie z nowelizacją ustawy o Państwowym Ratownictwie Medycznym od 1 kwietnia w systemie będą jeździć wyłącznie publiczne karetki. Od tego dnia NFZ może zawrzeć umowę wyłącznie z podmiotem leczniczym w formie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, jednostek budżetowych lub spółek kapitałowych z co najmniej większościowym udziałem skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Umowy, jakie prywatne firmy zawarły z NFZ na ratownictwo medyczne, zgodnie z dotychczasową ustawą przestają obowiązywać 31 marca 2019 r.

Rośnie liczba agresywnych zachowań wobec osób, które na co dzień ratują i chronią zdrowie ludzkie. Problem ograniczonych możliwości zapewnienia zespołowi bezpieczeństwa dostrzegł Prokurator Generalny, który wydał stosowne wytyczne nr 9/2018 w sprawie zasad prowadzenia postępowań o przestępstwa na szkodę osób wchodzących w skład zespołów ratownictwa medycznego oraz osób udzielających świadczeń zdrowotnych w szpitalnych oddziałach ratunkowych.

Wytyczne mają zastosowanie w stosunku do każdej osoby udzielającej pierwszej pomocy – każdego, kto znajduje się na miejscu zdarzenia i podejmuje czynności w celu ratowania osoby w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego, w tym także naturalnie wobec ratowników medycznych, lekarzy oraz pielęgniarek, narażonych na agresję słowną i fizyczną.

Uzasadnieniem do ich wprowadzenia jest przede wszystkim podejmowanie przez służby medyczne czynności ratunkowych w miejscach niebezpiecznych i względem ludzi znajdujących się pod wpływem różnych substancji, takich jak alkohol czy środki odurzające. Uwzględniono przy tym problem ograniczonych możliwości zapewnienia zespołowi bezpieczeństwa.

Nowelizacja rozporządzenia w sprawie ogólnych warunków umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej reguluje kwestię dodatków dla ratowników zatrudnionych w szpitalach. Nowelizacja zakłada wypłatę dodatku w wysokości 400 zł od 1 lipca 2017 r. do 31 grudnia 2018 r. Dodatek ma być uwzględniony w kwocie obowiązania NFZ wynikającej z umowy na udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej. 

Celem zmian jest wzmocnienie wpływu państwa na bezpieczeństwo zdrowotne obywateli. Ustawa przewiduje, że umowy na wykonywanie zadań zespołów ratownictwa medycznego (karetek z obsadą) będą powierzane wyłącznie podmiotom leczniczym w formie samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej, jednostek budżetowych i spółek kapitałowych z co najmniej większościowym udziałem skarbu państwa lub jednostki samorządu terytorialnego. Umowy, jakie prywatne firmy zawarły z NFZ na ratownictwo medyczne, przestaną obowiązywać 31 grudnia 2018 r.

Nowelizacja przewiduje także, że od 1 stycznia 2028 r. na każde województwo będzie przypadała jedna dyspozytornia medyczna (z wyjątkiem województw śląskiego i mazowieckiego, gdzie przewiduje się po dwie dyspozytornie medyczne).

Regulacja powiększa też katalog osób, którym będzie przysługiwała ochrona przewidziana dla funkcjonariuszy publicznych o osoby udzielające pomocy medycznej w szpitalnym oddziale ratunkowym, dyspozytorów medycznych oraz wojewódzkich koordynatorów ratownictwa medycznego. Ma zapobiec sytuacjom, w których osoby wzywające karetkę oraz pacjenci szpitalnych oddziałów ratunkowych i osoby im towarzyszące bezkarnie znieważają, grożą lub fizycznie atakują personel medyczny.

Zwiększenie wynagrodzeń ratowników medycznych o 800 zł miesięcznie na tzw. etat przeliczeniowy, niezależnie od formy zatrudnienia zapowiada Ministerstwo Zdrowia. Z tej kwoty 400 zł zostanie przyznane od 1 lipca 2017 roku. Natomiast kolejne 400 zł (do łącznej kwoty 800 zł na etat przeliczeniowy w postaci dodatku do wynagrodzenia) zostanie przyznane od 1 lipca 2018 roku.

Podwyżki otrzymają też pielęgniarki zatrudnione u dysponentów zespołów ratownictwa medycznego, będących podwykonawcami w pozaszpitalnym systemie PRM, które nie zostały objęte podwyżkami dla pielęgniarek i położnych w systemie 4×400 zł.

Nakłady budżetu państwa z tytułu podwyżek w zaproponowanej wysokości wyniosą około 37 mln zł w roku 2017 oraz około 111 mln zł w roku 2018.

Ministerstwo informuje też, że od kiedy budżet państwa przejął finansowanie zadań zespołów ratownictwa medycznego od Narodowego Funduszu Zdrowia, nakłady na ten cel wzrosły o 65 procent, z 1 145 844 000 zł w 2007 roku do 1 890 210 000 zł w 2017 roku.