Protest lekarski może naruszać zbiorowe prawa pacjentów

Zaprzestanie przez placówkę medyczną działalności w określonych dniach, bez zabezpieczenia dostępu do dokumentacji medycznej, naruszyło zbiorowe prawa pacjentów – uznał NSA w wyroku z 9 lutego 2016 r. (sygn. akt II OSK 2843/15).

Zgodnie z art. 23 ust. 1 ustawy z 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent ma prawo do dostępu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego stanu zdrowia oraz udzielonych mu świadczeń zdrowotnych. Prawo to względem pacjenta realizuje podmiot leczniczy przez udostępnianie dokumentacji do wglądu, sporządzenie jej wyciągów, odpisów, kopii lub wydruków, wydanie oryginału za pokwitowaniem odbioru i z zastrzeżeniem zwrotu po wykorzystaniu, za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej oraz na informatycznym nośniku danych.

Kluczowa jest także regulacja zawarta § 78 ust. 1 rozporządzenia ministra zdrowia z 9 listopada 2015 r. w sprawie rodzajów, zakresu i wzorów dokumentacji medycznej oraz sposobu jej przetwarzania, zgodnie z którą udostępnianie dokumentacji powinno następować bez zbędnej zwłoki.

Ponieważ ustawodawca nie wyjaśnia znaczenia tak użytego pojęcia, mogą się tutaj pojawić wątpliwości interpretacyjne. Takie też zaistniały w jednej ze spraw rozpatrywanych przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Skarga placówki medycznej na decyzję Rzecznika Praw Pacjenta

Warszawski sąd rozpatrywał sprawę zainicjowaną przez skargę placówki medycznej na decyzję administracyjną Rzecznika Praw Pacjenta. Rzecznik wszczął postępowanie po tym jak, przez dwa dni stycznia 2015 roku podmiot leczniczy zaprzestał udzielania świadczeń opieki zdrowotnej z powodu całkowitego zamknięcia placówki związanego z protestem lekarzy zrzeszonych w Federacji Związków Pracodawców Ochrony Zdrowia Porozumienie Zielonogórskie.

To działanie Rzecznik uznał za praktykę naruszającą zbiorowe prawa pacjentów. Uzasadniając swoją decyzję Rzecznik stwierdził, że całkowite zamknięcie placówki wskutek protestu lekarzy ograniczyło sposób składania przez pacjentów wniosków o udostępnienie dokumentacji medycznej jedynie do form pośrednich. Pacjent nie mógł bowiem złożyć takiego wniosku bezpośrednio w przychodni, a zważywszy, że udostępnienie dokumentacji nie jest z reguły czynnością wymagającą skomplikowanych procedur, nie mógł zrealizować swojego prawa bez zbędnej zwłoki, co w standardowych warunkach może oznaczać niezwłocznie.

Wyrok WSA

WSA w Warszawie zgodził się ze stanowiskiem Rzecznika Praw Pacjenta. Sąd podkreśli, że realizacja prawa pacjenta do dokumentacji medycznej nie może być w żaden sposób ograniczona bądź utrudniona przez podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych i to nawet w sytuacji zaprzestania udzielania świadczeń zdrowotnych w wyniku braku umowy z Narodowym Funduszem Zdrowia.

Fakt uczestniczenia w legalnej akcji protestacyjnej nie zwalniał skarżącej placówki z obowiązku przestrzegania prawa we wskazanym zakresie. Analizując stan faktyczny WSA dokonał również, niezwykle istotnej wykładni treści art. 59 ust. 1 tej ustawy, stanowiącego materialnoprawną podstawę instytucji praktyk naruszających zbiorowe prawa pacjentów. Sąd wskazał, że naruszenie zbiorowych praw pacjenta wymaga spełnienia określonych przesłanek: bezprawności, zorganizowanego działania lub zaniechania podmiotu udzielającego świadczeń zdrowotnych, mającego na celu pozbawienie pacjenta praw lub ich ograniczenie.

Sąd zwrócił uwagę na kluczowy element, bo jego zdaniem nie jest ważny skutek, tylko sam fakt określonego zachowania. Oznacza to, że podjęte zachowania nie muszą w istocie doprowadzić do pozbawienia lub ograniczenia praw pacjenta, a w tym przepisie chodzi o zapewnienie szczególnej ochrony w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych pacjentom jako zbiorowości, grupie, niezależnie od podstawy prawnej świadczenia zdrowotnego. Na tej podstawie WSA w Warszawie wyrokiem z 10 września 2015 r. (sygn. akt VII SA/Wa 1274/15) oddalił skargę złożoną przez podmiot leczniczy.

Skarga kasacyjna

Placówka medyczna złożyła w sprawie skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego. NSA w sposób jednoznaczny stwierdził, że kwestia udostępniania dokumentacji medycznej ma charakter czysto organizacyjny, ale podlega ocenie z punktu widzenia realizacji praw pacjentów. Zamknięcie w określonych dniach skarżącego podmiotu leczniczego wymagało właśnie takich działań organizacyjnych, które gwarantowałyby pacjentom dostęp do dokumentacji.

Tym samym w wyroku z 9 lutego 2016 roku (sygn. akt II OSK 2843/15) NSA w sposób wyraźny uznał, że zaprzestanie przez placówkę medyczną działalności w określonych dniach, bez zabezpieczenia dostępu do dokumentacji medycznej, naruszyło zbiorowe prawa pacjentów, a w konsekwencji oddalił skargę kasacyjną w całości.

Autor: Maciej Łokaj
Słowa kluczowe:
Rzecznik Praw Pacjenta

Uzyskaj nieograniczony
dostęp do SerwisZOZ.pl

  • Aktualne informacje o zmianach prawnych
  • Indywidualne konsultacje e-mail z ekspertem (odpowiedź w 48 h)
  • Bazę 3500 porad ekspertów, gotowych wzory dokumentów i procedur
UZYSKAJ NIEOGRANICZONY DOSTĘP

Uzyskaj bezpłatny 24-godzinny dostęp do SerwisZOZ.pl

aktywuj dostęp testowy