Wykonywanie pracy na rzecz szpitala to szerokie pojęcie

Sytuacja ekonomiczna placówek medycznych zmusza je do szukania oszczędności kosztów ponoszonych w związku z zatrudnianym personelem medycznym. Obecnie dużą popularnością cieszą się umowy cywilnoprawne, które pozwalają na przerzucenie całości ciężarów związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej bezpośrednio na lekarzy, pielęgniarki itd. Naturalnie, praca na podstawie umów cywilnoprawnych wiąże się z wyższym wynagrodzeniem. Wymusza jednak konieczność samodzielnego ponoszenia przez przedsiębiorcę kosztów związanych z ubezpieczeniem społecznym.

Za niepoprawne należy uznać rozwiązanie polegające na częściowym zatrudnieniu personelu medycznego na podstawie umowy o pracę, a częściowo na podstawie umowy cywilnoprawnej. W takich przypadkach zastosowanie znajdzie art. 8 ust. 2a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych. Zgodnie z nim za pracownika uważa się także osobę wykonującą pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, albo umowy o dzieło, jeżeli umowę taką zawarto z pracodawcą, z którym pracownik pozostaje w stosunku pracy, lub jeżeli w ramach takiej umowy wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

Z punktu widzenia placówki medycznej takie rozwiązanie absolutnie nie wpływa na spadek kosztów. Wręcz przeciwnie, może doprowadzić do ich wzrostu. Jest to, również, ryzykowne dla zatrudnionego, np. lekarza, który może spodziewać się decyzji ZUS o objęciu obowiązkiem ubezpieczeniowym umowy cywilnoprawnej, co będzie skutkowało koniecznością poniesienia dodatkowych kosztów.

Dlatego też w praktyce szpitale często stosują art. 26 ustawy z 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej i udzielają zamówienia na wykonywanie świadczeń opieki zdrowotnej określonego rodzaju. Przyjmującym zamówienie mogą być zwłaszcza specjalnie powołane w tym celu spółki, gdzie wspólnikami są ci sami lekarze, którzy już pracują w konkretnym podmiocie leczniczym. Panuje dość powszechne przekonanie, że takie rozwiązanie, polegające ogólnie na „zatrudnieniu” pracownika szpitala za pośrednictwem przyjmującego zamówienie podmiotu trzeciego, eliminuje ryzyko powstania tytułu do obowiązkowego ubezpieczenia społecznego. Czy na pewno?

Zagadnieniem tym po raz kolejny zajął się Sąd Apelacyjny w Lublinie, który w wyroku z 17 lutego 2016 r. (sygn. akt III AUa 974/15), oddalił apelację szpitala, przyznając w całości rację rozstrzygnięciu wydanemu w sprawie w I instancji przez Sąd Okręgowy (wyrok Sądu Okręgowego w Lublinie z 30 czerwca 2015 r. sygn. akt VII U 1168/14). Sąd Apelacyjny poparł stanowisko prawne Sądu Okręgowego, który zauważył, że art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych rozszerza pojęcie pracownika do celów ubezpieczeń społecznych poza sferę stosunku pracy o wykonywanie pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej przez osobę, która umowę taką zawarła z podmiotem trzecim, jednak w ramach tej umowy cywilnoprawnej wykonuje pracę na rzecz pracodawcy, z którym pozostaje w stosunku pracy.

A zatem kluczowym warunkiem decydującym o uznaniu takiej osoby za pracownika w rozumieniu ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych jest to, że będąc pracownikiem związanym stosunkiem pracy z danym pracodawcą, jednocześnie świadczy na jego rzecz pracę w ramach umowy cywilnoprawnej, zawartej z nim lub inną osobą.

W ten sposób, sąd lubelski przyłączył się do kształtującej się w zakresie tego zagadnienia linii orzeczniczej, zgodnie z którą przez wykonywanie pracy „na rzecz” pracodawcy w rozumieniu powołanego art. 8 ust. 2a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych należy rozumieć „uzyskiwanie” przez pracodawcę „rezultatu pracy”, w tym znaczeniu, że musi istnieć bezpośredni związek między korzyścią pracodawcy, która jest wymierna i związana z realizacją celów statutowych a pracami wykonywanymi przez jego pracowników na podstawie umów cywilnoprawnych zawieranych z innym podmiotem (uchwała Sądu Najwyższego z 2 września 2009 r., sygn. II UZP 6/09; wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2010 r., sygn. I UK 259/09 oraz z 25 maja 2010 r., sygn. I UK 354/09).

Warto również wskazać, że lubelski Sąd Apelacyjny nie podzielił także stanowiska szpitala dotyczącego wykładni art. 26 ustawy o działalności leczniczej. Szpital twierdził, że umowa o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne zawierana na jego podstawie jest umową nazwaną, co w konsekwencji oznacza, że przepisy Kodeksu cywilnego nie mają do niej zastosowania.

W ocenie sądu szczególne unormowanie i charakter umowy zawieranej na podstawie art. 26 ustawy o działalności leczniczej nie ma żadnego znaczenia do rozstrzygnięcia zagadnienia podlegania obowiązkowi ubezpieczeniowemu, gdyż umowa o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne nie jest tytułem ubezpieczenia. Znaczenie kluczowe ma tutaj umowa zawierana między podmiotem trzecim – przyjmującym zamówienie a lekarzem wykonującym świadczenia opieki zdrowotnej na rzecz szpitala, czyli swojego faktycznego pracodawcy.